1Tɑfiiti pəyɑlʋ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ wei ɩ kɛ́ Yosɑlɛm wulɑʋ tɔ ɩ tɔm ntɔ. 2 Ɩ tɔmɑ sɩ pə tənɑ pə wɛ piti kɛ́ nɑ pə cɛkənɑʋ wɛ kɑtɛ ɩsɩɩ yʋlʋ lʋkʋɣʋ sɩ ɩ́ tiiki heelim tɔ. 3 Yʋlʋ kʋkʋɣʋ ɩ tɩ nɑ təmɑ tənɑɣɑ ɑtɛ cənɛ tɔ, pepeɣe ɩ wɑɑkɩ pə tɑɑ? 4 Lʋlʋɣʋ looŋɑ kɑnɛ kɑ səkɩ kɛ́ nɑ looŋɑ lɛŋkɑ nɑ́ɑ́ kʋlɩ nɑ kɑ́ sɩ tɔtɔ, nɑ tɛtʋ nɑ́ɑ́ wɛ mpʋ tɩɩ lɑɣɑsəɣɩ. 5 Ilim lɩɩ kɛ́ nɑ pə́ tʋ́ nɑ pə́ huliɣinɑ pə lonte tɑɑ kɛ́ məlʋɣʋ sɩ pə tɑsəɣɩ lɩɩʋ. 6 Ɩlɛnɑ heelim nɑ́ɑ́ mɑkɩ nɑ pə́ pukinɑ ilim mpətəŋ tɔɔ, nɑ pə́ mələnɑ pə ntɔɣɔŋ tɔɔ. Nɑ pə́ mɑ́ nɑ pə́ cɔɔ kilikite, nɑ pə́ tɑɣɑnɩ cuɣusuɣu. 7 Pusi tənɑ kpeŋ teŋku tɑɑ kɛ́. Amɑ ɩ́lɛ́ ɩɩ suɣi. Hɔɣɔlʋɣʋ ŋku kʋ tɔɔ pusi kpeŋnɑ tɔ, kʋlʋmʋɣʋ ŋkʋ kʋ tɔɔ kɛ́ sɩɩ kpeŋ, sɩ kɑɑ lɑɣɑsɩ. 8 Pə tənɑ pə tɔŋnɑ lɑpʋ kɛ́ pɩɩ yeki. Nɔɣɔlʋ ɩɩ pəsəɣɩ nɑ ɩ́ tɔ sɩ ɩsəlɛ nyəɣəsəɣɩ nyənʋɣʋ yɑɑ ŋkpɑŋʋɣʋ nyəɣəsəɣɩ nɩɩʋ. 9 Mpi pɩɩ wɛɛ tɔ, mpɩ pɩɩ wɛɛnɑ, nɑ mpi pɩɩ lɑpɑ tɔ, mpɩ pɩɩ tɑsənɑ lɑpʋ. Kʋfɑm nɑpəlɩ pə fɛɩ ɑntulinyɑ tɑɑ cənɛ. 10 Pɑɑ pʋlʋpʋ lɑpɑ nɑ yəlɑɑ tɔŋ sɩ kʋfɑm, pəlɛ pɩɩ tɛmɑ lɑpʋ kɛ pɩɩsɩ nsi sɩ tɛɛwɑ tɔ, sɩ tɑɑ kɛ́ nɑ pə́cɔ́ pə tɑkɩ tɑ́. 11 Nɔɣɔlʋ ɩɩ tɔɔsəɣɩ mpi pə tɛɛwɑ hɑtoo lɔŋtɑɑ tɔ pə tɔɔ. Mpʋ tɔtɔɣɔ tɑ́ wɑɑlɩ nyə́mɑ nɑ́ kɑɑ yele pʋlʋpʋ sɩ pɛlɛ pɑ wɑɑlɩ nyə́mɑ ɩ́ nɑ́. <div eID="gen15358" type="x-p"/> <div eID="gen15357" type="section"/> 12 Ḿpʋ́ɣʋ́ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ tɔmɑ sɩ: Mɑ tɔɣɔ kɑwulɑɣɑ kɛ Ɩsɛɣɛlɩ nyə́mɑ tɔɔ kɛ́ Yosɑlɛm. 13 Mɑ hɑ mɑ tɩ sɩ mɑ́ pɛɛkɩ teu nɑ ləmɑɣɑsɛɛ, nɑ mɑ́ cɛkənɑ pə tənɑ mpi pə lɑkɩ ɑntulinyɑ tɑɑ tɔ. Pə kɛ́ wɑhɑlɑ təmlɛ nte Ɩsɔ tʋɣɩ yəlɑɑ tɔɣɔ. 14 Mɑ nyəmɑ́ təmɑ tənɑ nnɑ yəlɑɑ lɑkɩ ɑtɛ tɔ. A tɔm nɑ kɑtɛ kɛ́ ɩsɩɩ yʋlʋ lʋkʋɣʋ sɩ ɩ́ tiiki heelim tɔ. 15 Mpi tɔ, yʋlʋ kɑɑ siɣisi mpi pə kuntilɑɑ tɔ. Pəyele nɔɣɔlʋ kɑɑ pəsɩ nɑ ɩ́ kɑlɑ mpi pə fɛɩ tɔ. 16 Hɑlɩ mɑ hʋʋwɑ mɑ tɑɑ sɩ mɑ wɛnɑ nyəm nɑ ləmɑɣɑsɛɛ kɛ sɔsɔm nɑ pə tɛɛ Yosɑlɛm ɑwulɑɑ mpɑ pɑ lɑɑlɑ-m tɔ. Pɔpɔtʋ fɛɩ mɑ nyəm tɔɔwɑ sɔsɔm kɛ nɑ mɑ́ cɛkənɑ weesuɣu tɔm. 17 Ḿpʋ́ɣʋ́ mɑ sʋʋ fɑɣɑʋ nɑ luɣu kʋlʋmʋɣʋ kɛ ləmɑɣɑsɛɛ nɑ kʋmɛlɛntʋ. Ɩlɛnɑ mɑ́ cɛkənɑ sɩ pəlɛ pə wɛ kɑtɛ tɔtɔɣɔ ɩsɩɩ yʋlʋ lʋkʋɣʋ sɩ ɩ́ tiiki heelim tɔ. 18 Ye yʋlʋ leelɑ pʋlʋpʋ tɑɑ, nɑ ɩ́ cɛkənɑ-wɩ nɑ ɩ́ wɛɛnɑ nyəm. Mpʋ tɔtɔɣɔ ɩ lɑŋlɛ kɑ́ wɑkələnɑ-wɩ nɑ ɩ́ tɔɣɔ pə kʋnyɔŋ. <div eID="gen15360" type="x-p"/> <chapter eID="Eccl.1.seID.13579"/>

2Ləmɑɣɑsɛɛ tʋ sɩ: Mɑ hʋʋwɑ mɑ tɑɑ sɩ mɑɑ yɔɔlənɑ weesuɣu nɑ mɑ́ nɩɩ leleŋ. Ɩlɛnɑ mɑ́ mɑɣɑnɑ sɩ pəlɛ pə tɑ wɑɑsɩ pʋlʋ. 2 Wei ɩ nyənəɣɩ weesuɣu tɔm kɛ yem tɔ pə kɛ́ kʋmɛlətɔm kɛ́. Yɑɑsi ɩnɩ ɩɩ wɑɑsəɣɩ pʋlʋ. 3 Mɑɑ mɑɣɑsɑ mɑ tɑɑ sɩ mɑ́ hɑ mɑ təɣɩ sʋlʋm. Ɩlɛnɑ mɑ́ tɔŋnɑ ləmɑɣɑsɛɛ, nɑ mɑ́ pəsɩ mɑ təɣɩ kpɑŋtʋ. Ɩlɛnɑ mɑ́ cɛkənɑ mpi pə kɛ́ kpɑŋʋɣʋ tɔ. Ɩlɛnɑ mɑ́ mɑɣɑsɩ sɩ mɑ́ nɑ́ mpi pə kəlɑ teu sɩ yəlɑɑ ɩ́ lɑ pɑ weesiŋ wɑɑtʋ kɛ ɑtɛ cənɛ tɔ. 4 Mɑ lɑpɑ təmɑ sɔsɔɔnɑ kɛ́. Mɑ ŋmɑwɑ mɑ təɣɩ kutuluŋ nɑ mɑ́ tuu tɩɩŋ wei pɑ yɑɑ sɩ lɛsɛŋ tɔ ɩ tɑwɑ. 5 Mɑ tʋwɑ mɑ təɣɩ tɑwɑ nɑ mɑ́ sɔ tɩɩŋ kʋkʋləŋ wɑɑnɩ wɑɑnɩ. 6 Mɑ hɛɛ pusi nɑ sɩ lʋm niɣitiɣi tɩɩŋ hɔtʋɣʋ ŋkʋ. 7 Mɑ yɑpɑ yomɑɑ ɑpɑlɑɑ nɑ ɑlɑɑ nɑ pɑ́ lʋlɩ piyɑ kɛ mɑ təyɑɣɑ tɑɑ. Ɩlɛnɑ mɑ́ wɛɛnɑ tɔlɑ kɛ sɔsɔm nɑ pə́ kəlɩ ɩsɩɩ mpɑ pɑ lɑɑlɑ-m Yosɑlɛm tɑɑ tɔ. 8 Ḿpʋ́ɣʋ́ mɑ kuuwɑ tɔtɔɣɔ hɔɣɔləŋ ɑwulɑɑ kpɑŋcooŋ, pɑɑ pɑ wʋlɑnɑɑ, pɑɑ pɑ liɣitee. Mɑ kpɑɣɑ yonyoolɑɑ ɑpɑlʋnyəmɑ nɑ ɑlʋnyəmɑ. Mɑ kpɑɣɑ ɑlɑɑ kɛ tuutuumɑ nɑ pə́ kəlɩ ɩsɩɩ yʋlʋ kɑ́ nyɩɩlɩ tɔ. 9 Hɑlənɑ mɑ nyʋɣʋ kʋlɩ nɑ pə́ kəlɩ mpɑ pɑ lɑɑlɑ-m Yosɑlɛm kɛ wɛɛʋ tɔ. Pɑɑ nɑ mpʋ, mɑ tɔkɑ mɑ ləmɑɣɑsɛɛ kɛ ḿpʋ́ɣʋ́. 10 Mɑ tɑ kisinɑ mɑ ɩsɛ kɛ mpi mpi ɑ nyɩɩləɣɩ tɔ. Pəyele mɑ tɑ kisinɑ mɑ təɣɩ lɑŋhʋlʋmlɛ nɑtəlɩ. Mpi tɔ, mɑ yɔɔlɑɣɑnɑ mɑ təmɑ tənɑɣɑ. Mpi pə kɛ́ mɑ nyəm kɛ mɑ təmɑ tənɑ tɑɑ tɔɣɔlɛ. 11 Ḿpʋ́ɣʋ́ mɑ nyənɑ mɑ təmɑ nɑ wɑhɑlɑnɑɑ mpɑ mɑ tɔɣɔ ɑ lɑpʋ tɑɑ tɔ. Pə tənɑ pə wɛ kɑtɛ kɛ́ ɩsɩɩ yʋlʋ lʋkʋɣʋ sɩ ɩ́ tiiki heelim tɔ. Kɑwɑɑɣɑ fɛɩ pʋlʋpʋ tɑɑ kɛ́ ɑtɛ cənɛ. 12 Ḿpʋ́ɣʋ́ mɑ cɑɑwɑ sɩ mɑ́ cɛkənɑ sɩ, ye yʋlʋ kɛ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ kɑwɑɑɣɑ ŋkɑɣɑ ɩ wɛnɑ nɑ pə kəlɩ kpɑŋtʋ nɑ kʋmɛlɛŋ? Ɩlɛnɑ mɑ́ pɔɔsɩ mɑ tɩ sɩ, wei ɩ kɑ́ tɔɣɔ kɑwulɑɣɑ kɛ mɑ lonte tɔ ɩ kɑ́ lɑ nɑ ɩ́ kəlɩ mpɑ pɑ lɑɑlɑ-m tɔ? 13 Mɑ nyəmɑ́ sɩ ləmɑɣɑsɛɛ kəlɑ kpɑŋʋɣʋ kɛ teu. Ɩsɩɩ nyɑɑləm kəlʋɣʋ səkpɛtʋɣʋ tɔ. 14 Pə tɑɣɑ pʋlʋ, ləmɑɣɑsɛɛ tʋ nyəmɑ́ ɩ təpote kɛ́. Ɩlɛnɑ kpɑŋtʋ nɑ́ɑ́ yontiɣi yem. Ɩlɛ mɑ nyəmɑ́ sɩ pə kɔŋ pɑ tənɑɣɑ kpɑ́tʋ́ɣʋ́ kʋlʋmʋɣʋ kpɛntʋɣʋ kɛ́. 15 Ɩlɛnɑ mɑ́ tɔ mɑ tɑɑ sɩ, ye pɩɩ kpɛntɩ mɑ nɑ kpɑŋtʋ kɛ kpɑ́tʋ́ɣʋ́ kʋlʋmʋɣʋ. Ɩlɛ pepe tɔɔ kɛ́ mɑ tɛɛ-ɩ ləmɑɣɑsɛɛ. Təlɛ tə wɛ kɑtɛ tɔtɔɣɔ. 16 Pɑɑ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ, pɑɑ kpɑŋtʋ, pɑ nɑɑlɛ pɑ səkɩ teitei kɛ́. Pə́cɔ́ pɑɑ tɔɔsəɣɩ nɔɣɔlʋ tɔɔ kɛ́ tɑm tɔɔ nɑ pə kəlɩ lɛlʋ. Ye kʋyɛɛŋ ɩ́ sikɑɑ pɑ sɔɔkɩ pɑ nɑɑlɛ pɑ tɔɔ kɛ́. 17 Mɑ nyəɣəsɑ weesuɣu kɛ́. Mpi tɔ, mɑ tɑɑ kpɑɑnɑ mpi yəlɑɑ lɑkɩ ɑtɛ tɔɣɔ. Pə tənɑ pə wɛ kɑtɛ kɛ́ ɩsɩɩ yʋlʋ lʋkʋɣʋ sɩ ɩ́ tiiki heelim tɔ. 18 Mɑ tɑɑ kpɑɑnɑ təmɑ wenɑ mɑ tɔɣɔ wɑhɑlɑ nɑ mɑ́ lɑ tɔɣɔ. Mpi tɔ, wei ɩ kɑ́ lɛɛtɩ mɑ lonte tɑɑ tɔɣɔ mɑ kɔŋ yelinɑʋ. 19 Pəyele nɔɣɔlʋ tɑ nyɩ sɩ ɩ kɑ́ lɑ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ yɑɑ kpɑŋtʋ. Pəyele pʋntʋ ɩnɩ ɩ kɑ́ pɑɑsənnɑ mpi mɑ tɔɣɔ wɑhɑlɑ nɑ mɑ́ lɑnɑ ləmɑɣɑsɛɛ kɛ ɑtɛ tɔ. Təlɛ tə wɛ kɑtɛ tɔtɔɣɔ. 20 Ɩlɛnɑ mɑ ɑpɑlʋtʋ yɔɔlənɑ təmlɛ nte mɑ lɑpɑ ɑtɛ tɔ. 21 Mpi tɔ, ye yʋlʋ lɑpɑ pʋlʋ nɑ ləmɑɣɑsɛɛ nɑ ɩ́ wɑɑ pə tɑɑ. Ɩlɛnɑ ɩ́ yelinɑ yʋlʋ wei ɩ tɑ wɩɩ pə tɔɔ tɔ. Pə wɛ kɑtɛ tɔtɔɣɔ, pəcɔ pə wɩɩkɩ. 22 Ye mpʋ yəlɑɑ kɑɑsʋɣʋ pɑ tɩ nɑ pɑ́ tɔkɩ wɑhɑlɑ nɑ pɑ́ kɑɑkɩ yem tɔ, weɣe pɑ wɑɑkɩ ɑtɛ cənɛ? 23 Pɑ kʋyɛɛŋ tənɑ kɛ cɔɔsɛɛ kɛ́. Pɑ təmlɛ kɛ wɑhɑlɑ nyəntɛ. Pɑɑ ɑhoo pɑɑ hɛɛsəɣɩ. Təlɛ tə wɛ kɑtɛ tɔtɔɣɔ. <div eID="gen15361" type="x-p"/> 24 Mpi yʋlʋ pəsəɣɩ tɔɣɔlɛ tɔɣɔʋ nɑ nyɔɔʋ, nɑ ɩ təmlɛ kʋlʋlʋm yɔɔlənɑʋ. Pəlɛ pə kɛ́ Ɩsɔ kʋcɔɔʋ tɔtɔɣɔ. 25 Mpi tɔ, ye Ɩsɔ tɑ́ hɑ yʋlʋ sɩ ɩ́ tɔɣɔ nɑ ɩ́ nɩɩ leleŋ ɩ kɑɑ nɑ́. 26 Yʋlʋ wei ɩ wɛ Ɩsɔ kɛ́ teu tɔɣɔ ɩ hɑɑkɩ nyəm nɑ ləmɑɣɑsɛɛ nɑ lɑŋhʋlʋmlɛ. Ɩlɛnɑ ɩ́ tʋ ɩsɑɣɑʋ sɩ ɩ́lɛ́ ɩ cɑləsəɣɩ nɑ ɩ́ kɑɑkɩ kʋpɑŋ. Təlɛ tə wɛ kɑtɛ tɔtɔɣɔ ɩsɩɩ yʋlʋ lʋkʋɣʋ sɩ ɩ́ tiiki heelim tɔ. <div eID="gen15362" type="x-p"/> <chapter eID="Eccl.2.seID.13598"/>

3Pɑɑ mpi nɑ pə wɑɑtʋ kɛ ɑtɛɣɛ. 2 Lʋlʋɣʋ wɛnɑ pə wɑɑtʋ kɛ́, nɑ səm nɑ pə wɑɑtʋ. Tʋɣʋ sɔʋ nɑ pə wɑɑtʋ, nɑ kʋ kpɛsʋɣʋ nɑ pə wɑɑtʋ. 3 Kʋɣʋ wɛnɑ pə wɑɑtʋ kɛ́, nɑ wɑɑʋ nɑ pə wɑɑtʋ. Nmɑʋ nɑ pə wɑɑtʋ, nɑ yɔkʋɣʋ nɑ pə wɑɑtʋ. 4 Wulɑ nɑ ɑ wɑɑtʋ kɛ́, nɑ woŋɑ nɑ ɑ wɑɑtʋ. Lɑŋwɑkəllɛ nɑ tə wɑɑtʋ, nɑ pɑɑlɛ nɑ tə wɑɑtʋ. 5 Pɛɛ lɔɣɔʋ wɑɑtʋ wɛɛ kɛ́, nɑ ɑ tɔɔsʋɣʋ nɑ pə wɑɑtʋ. Wɑɣɑlʋɣʋ wɛnɑ pə wɑɑtʋ, nɑ pə́ kɑɑsɩ wɑɑtʋ wei n kɑ́ se-wɩ tɔ. 6 Pɛɛkʋɣʋ wɑɑtʋ wɛɛ kɛ́, nɑ lepu nɑ pə wɑɑtʋ. Wɑɑtʋ wei yʋlʋ kɑ́ sɩɩ pʋlʋ tɔ, nɑ wɑɑtʋ wei ɩ kɑ́ lɔ-wɩ tɔ. 7 Cəlʋɣʋ wɑɑtʋ wɛɛ kɛ́, nɑ nyɑlʋɣʋ nɑ pə wɑɑtʋ. Sum wɛnɑ pə wɑɑtʋ kɛ́, nɑ yɔɣɔtɑɣɑ nɑ kɑ wɑɑtʋ. 8 Sɔɔlʋɣʋ wɑɑtʋ wɛɛ kɛ́, nɑ pə kɑɑsɩ tɑɑ kpɑnɑʋ wɑɑtʋ. Ɩlɛnɑ yoou nɑ kʋ wɑɑtʋ, nɑ hɛɛsʋɣʋ nɑ kʋ wɑɑtʋ. <div eID="gen15364" type="x-p"/> 9 Pepeɣe təmlɛ lɑtʋ wɑɑkɩ? 10 Mɑ nɑwɑ kʋlɑpəlɛ nte Ɩsɔ tʋɣɩ yəlɑɑ tɔ. 11 Pə tənɑ mpi ɩ lɑpɑ tɔ pə tewɑ pə wɑɑtʋ kɛ́. Hɑlənɑ ɩ́ tʋ yəlɑɑ tɑɑ kɛ́ tɑm tɔɔ ləmɑɣɑsəlɛ. Pɑɑ nɑ yʋlʋ ɩɩ pəsəɣɩ nɑ ɩ́ cɛkənɑ təmlɛ nte Ɩsɔ lɑpɑ hɑtoo kɑncɑɑlɑɣɑ nɑ tə tənɑɣɑ tɔ. 12 Ɩlɛnɑ mɑ́ cɛkənɑ sɩ yəlɑɑ fɛɩnɑ lɑŋhʋlʋmlɛ nɑtəlɩ. Ye pə tɑɣɑ pɑ́ hɑ pɑ təɣɩ pɑ tɩ leleŋ nɩɩʋ tɑɑ kɛ́ pɑ weesiŋ wɑɑtʋ. 13 Yʋlʋ tɔkʋɣʋ nɑ ɩ́ nyɔɔkɩ nɑ ɩ́ yɔɔləɣənɑ ɩ təmlɛ kʋlʋlʋm tɔ pə kɛ́ Ɩsɔ kʋcɔɔʋ kɛ́. 14 Ɩlɛnɑ mɑ́ cɛkənɑ sɩ pə tənɑ mpi Ɩsɔ lɑkɩ tɔ pə wɛ tɑm tɔɔ kɛ́. Pʋlʋ tɑ sɔɔsɩ pə́cɔ́ pə tɑ pɑsɑ. Ɩ lɑkɩ ḿpʋ́ɣʋ́ sɩ yəlɑɑ ɩ́ nyɩ ɩ sɔsɔɔntʋ. 15 Mpi pə lɑkɩ nɔɔnɔɔ nɑ mpi pɩɩ tɛ nɑ pə́ kɔɔ tɔ, pɩɩ tɛmɑ lɑpʋ kɛ hɑtoo lɔŋ kɛ́. Ɩsɔ lɑkənɑ nɑ pə́ lɛləɣɩ. <div eID="gen15365" type="x-p"/> <div eID="gen15363" type="section"/> 16 Ḿpʋ́ɣʋ́ mɑ tɑsɑ cɛkənɑʋ tɔtɔ sɩ, ɩsɑɣɑtʋ tɔkənɑ kɑwulɑɣɑ kɛ timpi pɩɩ wɛɛ sɩ pɑ́ təŋ siɣisuɣu nɑ pɑ́ hɑ tɑmpɑnɑ tɔ. 17 Ɩlɛnɑ mɑ́ tɔ sɩ: Ɩsɔ kɑ́ hʋʋnɑ ɩsɑɣɑʋ nɑ siɣisilu kɛ́. Mpi tɔ, pɑɑ mpi pə lɑkɩ pə wɑɑtʋ kɛ́. 18 Ye pə kɑɑsɑ yəlɑɑ ɩlɛ Ɩsɔ mɑɣɑsəɣɩ-wɛɣɛ sɩ pɑ́ cɛkənɑ sɩ pɑ tɑ kəlɩ tɔlɑ kɛ pʋlʋ. 19 Pə kpɛntɑ yʋlʋ nɑ tɔtɛ kɛ kpɑ́tʋ́ɣʋ́ kʋlʋmʋɣʋ kɛ́. Feesuɣu kʋlʋmʋɣʋ kɛ pɑ wɛnɑ, pɑ nɑɑlɛ pɑɑ tɛ nɑ pɑ́ sɩ. Yʋlʋ tɑ kəlɩ tɔtɛ. Mpi tɔ, pə tənɑ pə cɛkənɑʋ wɛ kɑtɛ tɔ se. 20 Pɑ tənɑ pɑɑ tɑɣɑnɩ tɛtʋ nti pɑɑ ŋmɑnɑ-wɛ tɔɣɔ pəsʋɣʋ kɛ́. 21 Nɔɣɔlʋ kɑɑ pəsɩ nɑ ɩ́ hʋlɩ təfoo sɩ yəlɑɑ ləsɑsɩ kpɑɑkɩ ɩsɔ nɑ tɔlɑ nyənsɩ nɑ́ɑ́ sɑɑlɩ ɑtɛ. 22 Tənɑɣɑ mɑ cɛkənɑɑ sɩ yʋlʋ fɛɩnɑ pʋlʋ nɑ pə́ tɛɛ sɩ ɩ́ yɔɔlənɑ ɩ təmlɛ kʋlʋlʋm. Mpi pə hɑ-ɩ tɔɣɔlɛ. Pə tɑɣɑ pʋlʋ, ɩ kɑɑ pəsɩ nɑ ɩ́ yɔɔlənɑ cele nyəm nɑ ɩ́ tɑ tɑtɑ tənɑ. <div eID="gen15367" type="x-p"/> <chapter eID="Eccl.3.seID.13625"/>

4Ḿpʋ́ɣʋ́ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ tɑsɑɑ sɩ: Hei ɩ́ nyənɩ ɩsənɑ pɑ ŋmɑkəlɑ yəlɑɑ nɑ pɑ́ wiiki tɔ. Nɔɣɔlʋ ɩɩ puki pɑ puɣusuɣu. Pɑ ŋmɑkəllɑɑ mpɛɣɛlɛ toŋtʋnɑɑ. Nɔɣɔlʋ ɩɩ pəsəɣɩ sɩ ɩ́ wɑɑsɩ-wɛɣɛ pɑ niŋ tɑɑ. 2 Mɑ hʋʋ sɩ mpɑ pɑ səpɑ tɔ pɑ kəlɑ leleŋ nɩɩʋ kɛ weesiŋ nyə́mɑ. 3 Ɩlɛnɑ pə tɩɩ kələnɑ mpɑ pɑ tɑ tɩɩ lʋlətɑ tɔ. Mpi tɔ, pɑ tɑ nyɩ ɩsɑɣɑtʋ nti yəlɑɑ lɑkɩ ɑtɛ cənɛ tɔ. <div eID="gen15369" type="x-p"/> 4 Mɑ nɑwɑ tɔtɔ sɩ yəlɑɑ tɔkɩ wɑhɑlɑ kɛ́ nɑ təmɑ sɩ pɑ́ hiki nɑ pɑ́ tɛɛ pɑ lɛlɑɑ. Pəlɛ pə wɛ kɑtɛ tɔtɔɣɔ ɩsɩɩ yʋlʋ lʋkʋɣʋ sɩ ɩ́ tiiki heelim tɔ. 5 Felentú susiɣi ŋkpɑlɑsɩ kɛ́ nɑ ɩ́ tʋɣɩ ɩ təɣɩ wɑkəlʋɣʋ. 6 Pə kəlɑ teu sɩ yʋlʋ ɩ́ wɛɛnɑ ŋkute kʋlʋmtəlɛ nɑ ɩ́ nɩɩkɩ leleŋ, nɑ mpi ɩ kɑ́ wɛɛnɑ ŋkulee nɑɑlɛ nɑ pə́ wɛ kɑtɛ tɔ. <div eID="gen15370" type="x-p"/> 7 Mɑ nɑwɑ tɔtɔɣɔ kɑtɛ lɛntɛ kɛ tɛtʋ tɔɔ. 8 Yʋlʋ wɛnnɑ ɩ tike təkoŋ, ɩ fɛɩnɑ ɑlʋ yɑɑ neu, yɑɑ pəyɑɣɑ, pəcɔ ɩ lɑkɩ təmlɛ ɩɩ nyəɣəsəɣɩ. Ɩ cɑɑ kɛ́ sɩ ɩ́ sɔɔsəɣɩ wɛnɑʋ kɛ́ tɑm. Pɑɑ nɑ mpʋ tɔ, nɑ ɩ́ pɔɔsəɣɩ ɩ təɣɩ tɑm sɩ: Awe tɔɔ kɛ́ mɑ wɩɩkɩ nɑ mɑ́ kisiɣi leleŋ nɩɩʋ. Yɑɑsi ɩnɩ ɩ kɛ́ ɩsɑɣɑʋ kɛ́ nɑ ɩ cɛkənɑʋ wɛ kɑtɛ. 9 Pə kəlɑ teu sɩ yəlɑɑ nɑɑlɛ ɩ́ kɑɑ, nɑ mpi yʋlʋ kɑ wɛɛ ɩ tike tɔ. Mpi tɔ, pɑ wɑɑkɩ pɑ təmlɛ tɑɑ kɛ́. 10 Pəyele pɑ tɑɑ wei ɩ́ tɩɩ hotɑɑ lɛlʋ kʋsɩ-ɩ. Amɑ wei ɩ wɛ ɩ tike tɔ ye ɩ hotɑɑ ɩɩ nɑɑkɩ kʋsʋlʋ. 11 Ye yəlɑɑ nɑɑlɛ ɩ həntɑɑ, pə hɑŋəɣɩ-wɛɣɛ. Amɑ pə kɑɑ hɑŋ wei ɩ wɛ ɩ tike tɔ. 12 Ye yʋlʋ wɛ ɩ tike ŋmɑkəllʋ ŋmɑkələɣɩ-ɩ kɛ́. Amɑ ye pɑ wɛ nɑɑlɛ ɩlɛ pɑ pəsɩ-ɩ. Ɩfɑtəlɛ ɩɩ cɛkɩ lɔŋ ɩsɩɩ ŋmənɑɣɑ mɑɣɑmɑɣɑ. <div eID="gen15371" type="x-p"/> 13 Ɩfepu wei ɩ́ tɑ kɛ kɑsɑɣɑmpu nɑ ɩ́ wɛnɑ ləmɑɣɑsɛɛ tɔ ɩ lɑpɑ sɑnɑ nɑ wulɑʋ kʋkpɑtʋlʋ kʋmɛlɛŋ ŋku kʋ kisiɣi lɑɣɑtʋ tɑsʋɣʋ tɔ. 14 Pɑɑ sɑləkɑ tɑɑ kɛ́ ɩfepu ɩnɩ ɩ lɩɩnɑɑ sɩ ɩ tɔkɩ kɑwulɑɣɑ, yɑɑ pɑ tɩɩ lʋlɑ-ɩ kʋnyɔntʋ kɛ kɑwulɑɣɑ tɑɑ, 15 mɑ nɑɑkɩ sɩ ɩfepu wei ɩnɩ ɩ kɑ tɔɣɔ kɑwulɑɣɑ kɛ wulɑʋ ɩnɩ ɩ lonte tɑɑ tɔ yəlɑɑ tənɑ kɑ́ wɛɛ ɩ wɑɑlɩ kɛ́. 16 Yəlɑɑ tuutuumɑ kɑ wɛɛ ɩ wɑɑlɩ kɛ́, pɑɑ nɑ mpʋ pɛlɛ pɑ wɑɑlɩ nyə́mɑ lɑŋɑ kɑɑ hʋlʋmənɑ-ɩ. Mpi tɔ, pəlɛ pə wɛ kɑtɛ tɔtɔɣɔ ɩsɩɩ yʋlʋ lʋkʋɣʋ sɩ ɩ́ tiiki heelim tɔ. <div eID="gen15372" type="x-p"/> <div eID="gen15368" type="section"/> 1 Ḿpʋ́ɣʋ́ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ tɑsɑɑ sɩ: Hei ɩ́ nyənɩ ɩsənɑ pɑ ŋmɑkəlɑ yəlɑɑ nɑ pɑ́ wiiki tɔ. Nɔɣɔlʋ ɩɩ puki pɑ puɣusuɣu. Pɑ ŋmɑkəllɑɑ mpɛɣɛlɛ toŋtʋnɑɑ. Nɔɣɔlʋ ɩɩ pəsəɣɩ sɩ ɩ́ wɑɑsɩ-wɛɣɛ pɑ niŋ tɑɑ. 2 Mɑ hʋʋ sɩ mpɑ pɑ səpɑ tɔ pɑ kəlɑ leleŋ nɩɩʋ kɛ weesiŋ nyə́mɑ. 3 Ɩlɛnɑ pə tɩɩ kələnɑ mpɑ pɑ tɑ tɩɩ lʋlətɑ tɔ. Mpi tɔ, pɑ tɑ nyɩ ɩsɑɣɑtʋ nti yəlɑɑ lɑkɩ ɑtɛ cənɛ tɔ. <div eID="gen15369" type="x-p"/> 4 Mɑ nɑwɑ tɔtɔ sɩ yəlɑɑ tɔkɩ wɑhɑlɑ kɛ́ nɑ təmɑ sɩ pɑ́ hiki nɑ pɑ́ tɛɛ pɑ lɛlɑɑ. Pəlɛ pə wɛ kɑtɛ tɔtɔɣɔ ɩsɩɩ yʋlʋ lʋkʋɣʋ sɩ ɩ́ tiiki heelim tɔ. 5 Felentú susiɣi ŋkpɑlɑsɩ kɛ́ nɑ ɩ́ tʋɣɩ ɩ təɣɩ wɑkəlʋɣʋ. 6 Pə kəlɑ teu sɩ yʋlʋ ɩ́ wɛɛnɑ ŋkute kʋlʋmtəlɛ nɑ ɩ́ nɩɩkɩ leleŋ, nɑ mpi ɩ kɑ́ wɛɛnɑ ŋkulee nɑɑlɛ nɑ pə́ wɛ kɑtɛ tɔ. <div eID="gen15370" type="x-p"/> 7 Mɑ nɑwɑ tɔtɔɣɔ kɑtɛ lɛntɛ kɛ tɛtʋ tɔɔ. 8 Yʋlʋ wɛnnɑ ɩ tike təkoŋ, ɩ fɛɩnɑ ɑlʋ yɑɑ neu, yɑɑ pəyɑɣɑ, pəcɔ ɩ lɑkɩ təmlɛ ɩɩ nyəɣəsəɣɩ. Ɩ cɑɑ kɛ́ sɩ ɩ́ sɔɔsəɣɩ wɛnɑʋ kɛ́ tɑm. Pɑɑ nɑ mpʋ tɔ, nɑ ɩ́ pɔɔsəɣɩ ɩ təɣɩ tɑm sɩ: Awe tɔɔ kɛ́ mɑ wɩɩkɩ nɑ mɑ́ kisiɣi leleŋ nɩɩʋ. Yɑɑsi ɩnɩ ɩ kɛ́ ɩsɑɣɑʋ kɛ́ nɑ ɩ cɛkənɑʋ wɛ kɑtɛ. 9 Pə kəlɑ teu sɩ yəlɑɑ nɑɑlɛ ɩ́ kɑɑ, nɑ mpi yʋlʋ kɑ wɛɛ ɩ tike tɔ. Mpi tɔ, pɑ wɑɑkɩ pɑ təmlɛ tɑɑ kɛ́. 10 Pəyele pɑ tɑɑ wei ɩ́ tɩɩ hotɑɑ lɛlʋ kʋsɩ-ɩ. Amɑ wei ɩ wɛ ɩ tike tɔ ye ɩ hotɑɑ ɩɩ nɑɑkɩ kʋsʋlʋ. 11 Ye yəlɑɑ nɑɑlɛ ɩ həntɑɑ, pə hɑŋəɣɩ-wɛɣɛ. Amɑ pə kɑɑ hɑŋ wei ɩ wɛ ɩ tike tɔ. 12 Ye yʋlʋ wɛ ɩ tike ŋmɑkəllʋ ŋmɑkələɣɩ-ɩ kɛ́. Amɑ ye pɑ wɛ nɑɑlɛ ɩlɛ pɑ pəsɩ-ɩ. Ɩfɑtəlɛ ɩɩ cɛkɩ lɔŋ ɩsɩɩ ŋmənɑɣɑ mɑɣɑmɑɣɑ. <div eID="gen15371" type="x-p"/> 13 Ɩfepu wei ɩ́ tɑ kɛ kɑsɑɣɑmpu nɑ ɩ́ wɛnɑ ləmɑɣɑsɛɛ tɔ ɩ lɑpɑ sɑnɑ nɑ wulɑʋ kʋkpɑtʋlʋ kʋmɛlɛŋ ŋku kʋ kisiɣi lɑɣɑtʋ tɑsʋɣʋ tɔ. 14 Pɑɑ sɑləkɑ tɑɑ kɛ́ ɩfepu ɩnɩ ɩ lɩɩnɑɑ sɩ ɩ tɔkɩ kɑwulɑɣɑ, yɑɑ pɑ tɩɩ lʋlɑ-ɩ kʋnyɔntʋ kɛ kɑwulɑɣɑ tɑɑ, 15 mɑ nɑɑkɩ sɩ ɩfepu wei ɩnɩ ɩ kɑ tɔɣɔ kɑwulɑɣɑ kɛ wulɑʋ ɩnɩ ɩ lonte tɑɑ tɔ yəlɑɑ tənɑ kɑ́ wɛɛ ɩ wɑɑlɩ kɛ́. 16 Yəlɑɑ tuutuumɑ kɑ wɛɛ ɩ wɑɑlɩ kɛ́, pɑɑ nɑ mpʋ pɛlɛ pɑ wɑɑlɩ nyə́mɑ lɑŋɑ kɑɑ hʋlʋmənɑ-ɩ. Mpi tɔ, pəlɛ pə wɛ kɑtɛ tɔtɔɣɔ ɩsɩɩ yʋlʋ lʋkʋɣʋ sɩ ɩ́ tiiki heelim tɔ. <div eID="gen15372" type="x-p"/> <div eID="gen15368" type="section"/> 17 Lɑ lɑɑkɑlɩ kɛ wɑɑtʋ wei n puki Ɩsɔ təyɑɣɑ tɑɑ tɔ. Polo sɩ ń nɩɩ nɑ ń wɛɛnɑ Ɩsɔ sɔɣɔntʋ. Pə kəlɑ teu kɛ tɔlɑ kɔtɑɣɑ ŋkɑ kʋmɛlɛŋ lɑkɩ nɑ ɩ́ tɑ cɛkənɑ sɩ ɩsɑɣɑtʋ kɛ ɩ lɑkɩ tɔ. <div eID="gen15374" type="x-p"/> <chapter eID="Eccl.4.seID.13648"/>

5Tɑɑ hulinɑ yɔɣɔtɑɣɑ kɛ Ɩsɔ ɩsɛntɑɑ nɑ ń tɑ́ hʋʋ nyɑ́ tɑɑ. Pə tɑɣɑ pʋlʋ, Ɩsɔ wɛ ɩsɔtɑɑ kɛ́ nɑ nyɑɑ wɛ ɑtɛ. Mpʋ tɔ, nyɑ́ tɔm ɩ́ tɑɑ kəlɩ pɑɣɑlɛ. 2 Pɔpɔtʋ fɛɩ leleŋ, nəɣəsɛɛ tuutuumɑ kɔŋnɑ toosee kɛ́, nɑ yɔɣɔtɑɣɑ kɑtɑtəlɑɣɑ nɑ́ɑ́ kɔŋnɑ kʋmɛlətɔm. 3 Ye n sɩɩ Ɩsɔ kɛ́ nɔɣɔ, lɑ-kɛ, tɑɑ yele nɑ pə́ leeli. Mpi tɔ, Ɩsɔ lɑŋlɛ ɩɩ hɛɛkənɑ kʋmɛlɛməŋ. Pə tɔɔ kɛ́ pə wɛɛ sɩ ń tɔkɩ nti n sɩɩkɩ tɔ. 4 Pə kəlɑ teu sɩ ń tɑɑ sɩɩ nɔɣɔ, nɑ mpi n kɑ́ sɩɩ nɑ ń kɑɑ lɑ tɔ. 5 Tɑɑ yele nɑ nyɑ́ kʋyɔɣɔtʋtʋ sʋsʋ-ŋ ɩsɑɣɑtʋ tɑɑ. Nɑ pə́ kɔɔ nɑ, pə́ cɑɑlɩ-ŋ sɩ ń heeli kɔtʋlʋ sɩ pə yʋkənɑ-ŋ. Tɔfɔ Ɩsɔ kɑ́ mʋnɑ-ŋ pɑ́ɑ́nɑ́ nɑ ɩ́ wɑkəlɩ nyɑ́ kʋlɑpəm. 6 Toosee kɑtɑtəlɑɣɑ kɛ́ tɔm kpɑɩ nyəntʋ kɛ yem kɛ́. Pə tɔɔ kɛ́ pə wɛɛ sɩ ń nyɑnɑ Ɩsɔ. <div eID="gen15375" type="x-p"/> <div eID="gen15373" type="section"/> 7 Ye timpi yəlɑɑ muɣuliɣi kʋnyɔntʋ nɑ pɑ́ tʋɣɩ-ɩ tɑsəkəlɛ, pə tɑɑ lɑ-ŋ piti. Mpi tɔ, yʋlʋ sɔsɔ kentiɣi sɔsɔ lɛlʋ kɛ́, nɑ pɛlɛ pɑ wɛnɑ pɑ sɔsɔ wei ɩ kəlɑ-wɛ tɔ. 8 Pə kəlɑ teu sɩ tɛtʋ ɩ́ wɛɛnɑ wulɑʋ wei ɩ səŋnɑ tɑwɑ hɑləm tɔm tɑɑ tɔ. Mpi tɔ, tənɑɣɑ pɑ tənɑ pɑ tɔɣɔnɑɣɑ lɩɩkənɑ. <div eID="gen15377" type="x-p"/> <div eID="gen15376" type="section"/> 9 Liɣitee sɔɔllʋ ɩɩ nyəɣəsəɣɩ-yɛ, nɑ wɛnɑʋ sɔɔllʋ nɑ́ fɛɩnɑ kɑwɑɑɣɑ. Təlɛ tə wɛ piti tɔtɔɣɔ. 10 Ye wɛnɑʋ ɩ́ hukiɣi, kʋ tɔɣɔlɑɑ hukiɣi tɔtɔɣɔ. Wɛɛntɑɑ kɑwɑɑɣɑ ntɛ́ pɑ nɑɑkʋɣʋ pɑ wɛnɑʋ nɑ pɑ ɩsɛ tɔ. 11 Təmlɛ lɑtʋ tooki kɛ́ nɑ ɩ́ nɩɩ leleŋ, pɑɑ ɩ tɔɣɔ pəcɔ yɑɑ sɔsɔm. Amɑ wɛɛntʋ wɛnɑʋ kɑtɑtəlɑɣɑ ɩɩ yeki sɩ ɩ́ too teu. 12 Yɑɑsi ɩsɑɣɑʋ nɔɣɔlʋɣʋ mɑ nɑwɑ tɛtʋ tɔɔ, ɩnəɣəlɛ ɩsənɑ yʋlʋ sɩɩkʋɣʋ liɣitee nɑ ɑ́ tɑɣɑnɩ ɩ mɑɣɑmɑɣɑ kɛ́ wɑkəlʋɣʋ tɔ. 13 Ye ɩ nyʋɣʋ səpɑ nɑ ɩ liɣitee ɑnɩ ɑ́ sɑɑlɩ, ye ɩ lʋlɑ ɑpɑlʋpəyɑɣɑ, niŋ kpɛtɛ kɛ kɛlɛ kɑ kɔŋ. 14 Ɩsɩɩ ɩ too kɑ lʋlʋɣʋ-ɩ kpɛtɛ tɔ, ḿpʋ́ɣʋ́ ɩ kɑ́ sɩ kpɛtɛ tɔtɔ, ɩ kɑɑ tɔkɩ ɩ təmlɛ pʋlʋɣʋ ɩ niŋ tɑɑ. 15 Sɩ yʋlʋ ɩ́ sɩ kpɛtɛ ɩsɩɩ ɩ kɑ́ kɔm tɔ pə kɛ́ lɑŋwɑkəllɛ sɔsɔɔlɛ kɛ́. Ɩ təmlɛ tɔm lɑpɑ kɑtɛ kɛ́, kɑwɑɑɣɑ fɛɩ tə tɑɑ. 16 Səkpɛtʋɣʋ, nɑ lɑŋwɑkəllɛ, nɑ nəɣəsɛɛ tuutuumɑ, nɑ kʋtɔməŋ, nɑ pɑ́ɑ́nɑ́ tɑɑ kɛ́ ɩ wɛɛ, hɑlənɑ ɩ səm. <div eID="gen15379" type="x-p"/> 17 Ḿpʋ́ɣʋ́ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ tɔmɑ sɩ: Nti mɑ nɑwɑ tɔɣɔlɛ sɩ yʋlʋ lɑŋlɛ ɩ́ hʋləmənɑ ɩ kʋtɔɣɔʋ, nɑ ɩ kʋnyɔnyɔɔm, nɑ ɩ təmɑ tənɑ nnɑ ɩ lɑkɩ ɑtɛ tɔ, hɑlənɑ ɩ səm. Mpi tɔ, ɩ pɑɑ tete ntɛ́ tənɑ. 18 Mpɑ pɑ tənɑ Ɩsɔ hɑɑkɩ toŋ nɑ wɛnɑʋ sɩ pə kɛ́ pɑ nyəm nɑ ɩ yeki-wɛ sɩ pɑ́ tɔɣɔ nɑ pɑ́ yɔɔlənɑ pɑ təmlɛ tɔ. Mpʋ ɩnɩ pə kɛ́ Ɩsɔ kʋcɔɔʋ kɛ́. 19 Mpi pə tɔɔ tɔ, sɑɑ wei Ɩsɔ tʋɣɩ yʋlʋ tɑɑ kɛ́ lɑŋhʋlʋmlɛ tɔ, ɩɩ pɑɑsəɣənɑ teu sɩ ɩ weesuɣu topilɑɑ. <div eID="gen15380" type="x-p"/> <chapter eID="Eccl.5.seID.13666"/> 1 Tɑɑ hulinɑ yɔɣɔtɑɣɑ kɛ Ɩsɔ ɩsɛntɑɑ nɑ ń tɑ́ hʋʋ nyɑ́ tɑɑ. Pə tɑɣɑ pʋlʋ, Ɩsɔ wɛ ɩsɔtɑɑ kɛ́ nɑ nyɑɑ wɛ ɑtɛ. Mpʋ tɔ, nyɑ́ tɔm ɩ́ tɑɑ kəlɩ pɑɣɑlɛ. 2 Pɔpɔtʋ fɛɩ leleŋ, nəɣəsɛɛ tuutuumɑ kɔŋnɑ toosee kɛ́, nɑ yɔɣɔtɑɣɑ kɑtɑtəlɑɣɑ nɑ́ɑ́ kɔŋnɑ kʋmɛlətɔm. 3 Ye n sɩɩ Ɩsɔ kɛ́ nɔɣɔ, lɑ-kɛ, tɑɑ yele nɑ pə́ leeli. Mpi tɔ, Ɩsɔ lɑŋlɛ ɩɩ hɛɛkənɑ kʋmɛlɛməŋ. Pə tɔɔ kɛ́ pə wɛɛ sɩ ń tɔkɩ nti n sɩɩkɩ tɔ. 4 Pə kəlɑ teu sɩ ń tɑɑ sɩɩ nɔɣɔ, nɑ mpi n kɑ́ sɩɩ nɑ ń kɑɑ lɑ tɔ. 5 Tɑɑ yele nɑ nyɑ́ kʋyɔɣɔtʋtʋ sʋsʋ-ŋ ɩsɑɣɑtʋ tɑɑ. Nɑ pə́ kɔɔ nɑ, pə́ cɑɑlɩ-ŋ sɩ ń heeli kɔtʋlʋ sɩ pə yʋkənɑ-ŋ. Tɔfɔ Ɩsɔ kɑ́ mʋnɑ-ŋ pɑ́ɑ́nɑ́ nɑ ɩ́ wɑkəlɩ nyɑ́ kʋlɑpəm. 6 Toosee kɑtɑtəlɑɣɑ kɛ́ tɔm kpɑɩ nyəntʋ kɛ yem kɛ́. Pə tɔɔ kɛ́ pə wɛɛ sɩ ń nyɑnɑ Ɩsɔ. <div eID="gen15375" type="x-p"/> <div eID="gen15373" type="section"/> 7 Ye timpi yəlɑɑ muɣuliɣi kʋnyɔntʋ nɑ pɑ́ tʋɣɩ-ɩ tɑsəkəlɛ, pə tɑɑ lɑ-ŋ piti. Mpi tɔ, yʋlʋ sɔsɔ kentiɣi sɔsɔ lɛlʋ kɛ́, nɑ pɛlɛ pɑ wɛnɑ pɑ sɔsɔ wei ɩ kəlɑ-wɛ tɔ. 8 Pə kəlɑ teu sɩ tɛtʋ ɩ́ wɛɛnɑ wulɑʋ wei ɩ səŋnɑ tɑwɑ hɑləm tɔm tɑɑ tɔ. Mpi tɔ, tənɑɣɑ pɑ tənɑ pɑ tɔɣɔnɑɣɑ lɩɩkənɑ. <div eID="gen15377" type="x-p"/> <div eID="gen15376" type="section"/> 9 Liɣitee sɔɔllʋ ɩɩ nyəɣəsəɣɩ-yɛ, nɑ wɛnɑʋ sɔɔllʋ nɑ́ fɛɩnɑ kɑwɑɑɣɑ. Təlɛ tə wɛ piti tɔtɔɣɔ. 10 Ye wɛnɑʋ ɩ́ hukiɣi, kʋ tɔɣɔlɑɑ hukiɣi tɔtɔɣɔ. Wɛɛntɑɑ kɑwɑɑɣɑ ntɛ́ pɑ nɑɑkʋɣʋ pɑ wɛnɑʋ nɑ pɑ ɩsɛ tɔ. 11 Təmlɛ lɑtʋ tooki kɛ́ nɑ ɩ́ nɩɩ leleŋ, pɑɑ ɩ tɔɣɔ pəcɔ yɑɑ sɔsɔm. Amɑ wɛɛntʋ wɛnɑʋ kɑtɑtəlɑɣɑ ɩɩ yeki sɩ ɩ́ too teu. 12 Yɑɑsi ɩsɑɣɑʋ nɔɣɔlʋɣʋ mɑ nɑwɑ tɛtʋ tɔɔ, ɩnəɣəlɛ ɩsənɑ yʋlʋ sɩɩkʋɣʋ liɣitee nɑ ɑ́ tɑɣɑnɩ ɩ mɑɣɑmɑɣɑ kɛ́ wɑkəlʋɣʋ tɔ. 13 Ye ɩ nyʋɣʋ səpɑ nɑ ɩ liɣitee ɑnɩ ɑ́ sɑɑlɩ, ye ɩ lʋlɑ ɑpɑlʋpəyɑɣɑ, niŋ kpɛtɛ kɛ kɛlɛ kɑ kɔŋ. 14 Ɩsɩɩ ɩ too kɑ lʋlʋɣʋ-ɩ kpɛtɛ tɔ, ḿpʋ́ɣʋ́ ɩ kɑ́ sɩ kpɛtɛ tɔtɔ, ɩ kɑɑ tɔkɩ ɩ təmlɛ pʋlʋɣʋ ɩ niŋ tɑɑ. 15 Sɩ yʋlʋ ɩ́ sɩ kpɛtɛ ɩsɩɩ ɩ kɑ́ kɔm tɔ pə kɛ́ lɑŋwɑkəllɛ sɔsɔɔlɛ kɛ́. Ɩ təmlɛ tɔm lɑpɑ kɑtɛ kɛ́, kɑwɑɑɣɑ fɛɩ tə tɑɑ. 16 Səkpɛtʋɣʋ, nɑ lɑŋwɑkəllɛ, nɑ nəɣəsɛɛ tuutuumɑ, nɑ kʋtɔməŋ, nɑ pɑ́ɑ́nɑ́ tɑɑ kɛ́ ɩ wɛɛ, hɑlənɑ ɩ səm. <div eID="gen15379" type="x-p"/> 17 Ḿpʋ́ɣʋ́ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ tɔmɑ sɩ: Nti mɑ nɑwɑ tɔɣɔlɛ sɩ yʋlʋ lɑŋlɛ ɩ́ hʋləmənɑ ɩ kʋtɔɣɔʋ, nɑ ɩ kʋnyɔnyɔɔm, nɑ ɩ təmɑ tənɑ nnɑ ɩ lɑkɩ ɑtɛ tɔ, hɑlənɑ ɩ səm. Mpi tɔ, ɩ pɑɑ tete ntɛ́ tənɑ. 18 Mpɑ pɑ tənɑ Ɩsɔ hɑɑkɩ toŋ nɑ wɛnɑʋ sɩ pə kɛ́ pɑ nyəm nɑ ɩ yeki-wɛ sɩ pɑ́ tɔɣɔ nɑ pɑ́ yɔɔlənɑ pɑ təmlɛ tɔ. Mpʋ ɩnɩ pə kɛ́ Ɩsɔ kʋcɔɔʋ kɛ́. 19 Mpi pə tɔɔ tɔ, sɑɑ wei Ɩsɔ tʋɣɩ yʋlʋ tɑɑ kɛ́ lɑŋhʋlʋmlɛ tɔ, ɩɩ pɑɑsəɣənɑ teu sɩ ɩ weesuɣu topilɑɑ. <div eID="gen15380" type="x-p"/> <chapter eID="Eccl.5.seID.13666"/> 20 Ecclesiastes 6:1: Ḿpʋ́ɣʋ́ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ tɔmɑ sɩ: Mɑ nɑwɑ wɑhɑlɑ wei ɩ kəlɑ yʋlʋ kɛ ɑtɛ cənɛ tɔ.

6Ḿpʋ́ɣʋ́ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ tɔmɑ sɩ: Mɑ nɑwɑ wɑhɑlɑ wei ɩ kəlɑ yʋlʋ kɛ ɑtɛ cənɛ tɔ. 2 Ye ɩsɩɩ Ɩsɔ hɑ yʋlʋ ntɛ́ toŋ nɑ wɛnɑʋ nɑ ɩ́ kʋsɩ ɩ nyʋɣʋ ɩ tɑ lɑŋ pʋlʋ. Amɑ ɩ tɑ hɑ-ɩ mpɑɑʋ sɩ ɩ́ tɔɣɔ-wɩ, ɩlɛnɑ ɩ́ yele nɑ kpɑɩ tʋ nɔɣɔlʋ ɩ́lɛ́ ɩ tɔɣɔ. Təlɛ tə cɛkənɑʋ wɛ kɑtɛ kɛ́ nɑ lɑŋwɑkəllɛ sɔsɔɔlɛ. 3 Yɑɑ ɩsɩɩ yʋlʋ lʋlənɑ ntɛɣɛ piyɑ nɩɩnʋwɑ (100) nɑ ɩ́ kpɑtəlɩ teu, ɩlɛ ɩ tɑ yɔɔlənɑ ɩ wɛnɑʋ mpɩ nɑ ɩ lɑŋlɛ hʋlʋmɩ, ɩlɛnɑ ɩ́ sɩ nɑ pɑ́ pimi-ɩ. Pəyɑɣɑ ŋkɑ pə hɔləsɑɑ tɔ kɑ lɑpɑ-ɩ nɑ sɑnɑ. 4 Pə lʋlɑ pəyɑɣɑ ŋkɛɣɛ yem kɛ́ nɑ kɑ́ məlɩ səkpɛtʋɣʋ tɑɑ nɑ kɑ́ hətɛ sɑɑlɩ tənɑ. 5 Kɑ tɑ tɩɩ nɑʋ ilim pəyele kɑ tɑ nyɩ sɩ pə wɛɛ. Kɑ kəlɑ hɛɛsʋɣʋ kɛ yʋlʋ ɩnɩ. 6 Sɩ yʋlʋ ɩ́ tɔɣɔ pɩɩsɩ ɩyisi nɑɑlɛ (2000), nɑ kɑwɑɑɣɑ fɛɩ pə tɑɑ tɔ pepeɣelɛ ɩ wɑɑwɑ? Anɩ lonte kʋlʋmtəlɛ tɑɑ kɛ́ pɑ tənɑ pɑ puki. <div eID="gen15381" type="x-p"/> 7 Yʋlʋ ɩwɩɩlɛ tənɑ, ɩ nɔɣɔ pʋ́ʋ́ɣʋ́ tɔɔ kɛ́ ɩ lʋkɩ, pɑɑ nɑ mpʋ ɩ kʋnyɩɩlʋɣʋ ɩɩ səkɩ. 8 Kɑwɑɑɣɑ ŋkɑɣɑ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ wɛnɑ nɑ ɩ́ tɛɛ kʋmɛlɛŋ? Nɑ ye kʋnyɔntʋ ɩ́ nyəmɑ́ ɩ tɩ kɑɑsʋɣʋ kɛ weesuɣu tɔm tɑɑ, ɩlɛ ɩ wɑɑ weɣelɛ? 9 Pə kəlɑ teu sɩ yʋlʋ ɩ́ yɔɔlənɑ mpi ɩ nɑwɑ tɔ, nɑ mpi ɩ kɑ́ yɔɔlənɑ ɩ kʋnyɩɩləm tɔ. Pəlɛ pə wɛ kɑtɛ tɔtɔɣɔ ɩsɩɩ yʋlʋ lʋkʋɣʋ sɩ ɩ́ tiiki heelim tɔ. <div eID="gen15382" type="x-p"/> <div eID="gen15378" type="section"/> 10 Pə tənɑ mpi pə wɛɛ tɔ, pɑ tɛmɑ-wəɣɩ nyəm kɛ hɑtoo lɔŋ, tə nyəmɑ́ teu kɛ mpi pɑ yɑɑ sɩ yʋlʋ tɔ, ɩ́ nɑ mpi pə kəlɑ-ɩ toŋ tɔ pɑɑ hɔŋ. 11 Ye yɔɣɔtɑɣɑ ɩ́ kəlɑ kɑtɑtəlɑɣɑ, mpʋ tɔtɔɣɔ tɔmnɑɑ pɑɣɑlɛ hɛləɣɩ. Ɩlɛ yʋlʋ kɑwɑɑɣɑ ntɛ́ we? 1 Ḿpʋ́ɣʋ́ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ tɔmɑ sɩ: Mɑ nɑwɑ wɑhɑlɑ wei ɩ kəlɑ yʋlʋ kɛ ɑtɛ cənɛ tɔ. 2 Ye ɩsɩɩ Ɩsɔ hɑ yʋlʋ ntɛ́ toŋ nɑ wɛnɑʋ nɑ ɩ́ kʋsɩ ɩ nyʋɣʋ ɩ tɑ lɑŋ pʋlʋ. Amɑ ɩ tɑ hɑ-ɩ mpɑɑʋ sɩ ɩ́ tɔɣɔ-wɩ, ɩlɛnɑ ɩ́ yele nɑ kpɑɩ tʋ nɔɣɔlʋ ɩ́lɛ́ ɩ tɔɣɔ. Təlɛ tə cɛkənɑʋ wɛ kɑtɛ kɛ́ nɑ lɑŋwɑkəllɛ sɔsɔɔlɛ. 3 Yɑɑ ɩsɩɩ yʋlʋ lʋlənɑ ntɛɣɛ piyɑ nɩɩnʋwɑ (100) nɑ ɩ́ kpɑtəlɩ teu, ɩlɛ ɩ tɑ yɔɔlənɑ ɩ wɛnɑʋ mpɩ nɑ ɩ lɑŋlɛ hʋlʋmɩ, ɩlɛnɑ ɩ́ sɩ nɑ pɑ́ pimi-ɩ. Pəyɑɣɑ ŋkɑ pə hɔləsɑɑ tɔ kɑ lɑpɑ-ɩ nɑ sɑnɑ. 4 Pə lʋlɑ pəyɑɣɑ ŋkɛɣɛ yem kɛ́ nɑ kɑ́ məlɩ səkpɛtʋɣʋ tɑɑ nɑ kɑ́ hətɛ sɑɑlɩ tənɑ. 5 Kɑ tɑ tɩɩ nɑʋ ilim pəyele kɑ tɑ nyɩ sɩ pə wɛɛ. Kɑ kəlɑ hɛɛsʋɣʋ kɛ yʋlʋ ɩnɩ. 6 Sɩ yʋlʋ ɩ́ tɔɣɔ pɩɩsɩ ɩyisi nɑɑlɛ (2000), nɑ kɑwɑɑɣɑ fɛɩ pə tɑɑ tɔ pepeɣelɛ ɩ wɑɑwɑ? Anɩ lonte kʋlʋmtəlɛ tɑɑ kɛ́ pɑ tənɑ pɑ puki. <div eID="gen15381" type="x-p"/> 7 Yʋlʋ ɩwɩɩlɛ tənɑ, ɩ nɔɣɔ pʋ́ʋ́ɣʋ́ tɔɔ kɛ́ ɩ lʋkɩ, pɑɑ nɑ mpʋ ɩ kʋnyɩɩlʋɣʋ ɩɩ səkɩ. 8 Kɑwɑɑɣɑ ŋkɑɣɑ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ wɛnɑ nɑ ɩ́ tɛɛ kʋmɛlɛŋ? Nɑ ye kʋnyɔntʋ ɩ́ nyəmɑ́ ɩ tɩ kɑɑsʋɣʋ kɛ weesuɣu tɔm tɑɑ, ɩlɛ ɩ wɑɑ weɣelɛ? 9 Pə kəlɑ teu sɩ yʋlʋ ɩ́ yɔɔlənɑ mpi ɩ nɑwɑ tɔ, nɑ mpi ɩ kɑ́ yɔɔlənɑ ɩ kʋnyɩɩləm tɔ. Pəlɛ pə wɛ kɑtɛ tɔtɔɣɔ ɩsɩɩ yʋlʋ lʋkʋɣʋ sɩ ɩ́ tiiki heelim tɔ. <div eID="gen15382" type="x-p"/> <div eID="gen15378" type="section"/> 10 Pə tənɑ mpi pə wɛɛ tɔ, pɑ tɛmɑ-wəɣɩ nyəm kɛ hɑtoo lɔŋ, tə nyəmɑ́ teu kɛ mpi pɑ yɑɑ sɩ yʋlʋ tɔ, ɩ́ nɑ mpi pə kəlɑ-ɩ toŋ tɔ pɑɑ hɔŋ. 11 Ye yɔɣɔtɑɣɑ ɩ́ kəlɑ kɑtɑtəlɑɣɑ, mpʋ tɔtɔɣɔ tɔmnɑɑ pɑɣɑlɛ hɛləɣɩ. Ɩlɛ yʋlʋ kɑwɑɑɣɑ ntɛ́ we? 12 Awe nyəmɑ́ mpi pə mɑɣɑ yʋlʋ kɛ ɩ weesuɣu wɑɑtʋ tɑɑ tɔ? Kʋ kʋyɛɛŋ wɛ kpɛtɛ kɛ́ ɩsɩɩ ɩlɛɛmʋɣʋ. Yɑɑ ɑwe kɑ́ heelinɑ-ɩ mpi pɩɩ lɑ ɩ səm wɑɑlɩ kɛ́ tɛtʋ tɔɔ kɛ cele tɔ? <div eID="gen15384" type="x-p"/> <chapter eID="Eccl.6.seID.13686"/>

7Ḿpʋ́ɣʋ́ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ tɑsɑɑ sɩ: Yʋlʋ hətɛ yɑɑkʋɣʋ tɔ, pə kəlɑ teu kɛ tulɑɑlʋ kʋpɑŋ. Pəyele ɩ səm kʋyɑkʋ kəlɑ teu kɛ ɩ lʋlʋɣʋ nyəŋkʋ. 2 Pə kəlɑ teu sɩ yʋlʋ ɩ́ sʋʋ ləyɑɣɑ təyɑɣɑ tɑɑ, nɑ mpi ɩ́ kɑ sʋʋ ɑcimɑ təyɑɣɑ tɑɑ tɔ. Mpi tɔ, ləyɑɣɑ tɔɔsəɣənɑ-tʋ sɩ səm ntɛ́ pɑɑ yʋlʋ wei ɩ tomle. Ɩlɛ pə wɛɛ sɩ yəlɑɑ ɩ́ mɑɣɑsɩ pə tɔm nɑ pɑ́ wɛnɑ pɑ ɩsɛ. 3 Lɑŋwɑkəllɛ kəlɑ teu kɛ woŋɑ. Mpi tɔ, tə pəsəɣɩ nɑ tə́ nyəŋsɩ ɩ ɩsɛntɑɑ, ɩlɛnɑ tə́ tɑɣɑnɩ ɩ tɑɑ. 4 Ləyɑɣɑ təyɑɣɑ tɑɑ kɛ́ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ puki, ɩlɛnɑ ləmɑɣɑsɛɛ fɛɩ tʋ nɑ́ɑ́ polo təyɑɣɑ ŋkɑ kɑ tɑɑ pɑ ŋmɑɑləɣɩ tɔ. 5 Pə kəlɑ teu sɩ ń nɩɩ ɩsənɑ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ kpɩɩləɣɩ-ŋ tɔ nɑ mpi n kɑ́ nɩɩ ləmɑɣɑsɛɛ fɛɩ tʋ yontu tɔ. 6 Pə tɑɣɑ pʋlʋ, ləmɑɣɑsɛɛ fɛɩ tʋ woŋɑ wɛ kɛ́ ɩsɩɩ sɔwɑ yɑɑkʋɣʋ kɔkɔ tɑɑ kɛ tiipile tɛɛ tɔ. Təlɛ tə wɛ kɑtɛ tɔtɔɣɔ. <div eID="gen15385" type="x-p"/> 7 Nmɑkəlʋɣʋ sʋsəɣɩ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ kɛ kpɑŋʋɣʋ kɛ́, nɑ kʋhɑʋ ɑsilimɑ nyəŋkʋ nɑ́ɑ́ pəsɩ-ɩ ɩsɑɣɑʋ. 8 Təmlɛ tɛm kəlɑ teu kɛ tə cɑɑlʋɣʋ. Pəyele suulu kəlɑ teu kɛ kɑlɑmpɑɑnɩ. 9 Tɑɑ hulinɑ pɑ́ɑ́nɑ́ mʋɣʋ, pə tɑɣɑ pʋlʋ ləmɑɣɑsɛɛ fɛɩ nyə́mɑ tɑɑ kɛ́ pɑ́ɑ́nɑ́ wɛɛ. 10 Tɑɑ yɔɣɔtɩ sɩ: Pepe tɔɔ kɛ́ lɔŋtɑɑ kəlɑ teu kɛ nɔɔnɔɔ? Pə tɑɣɑ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ kʋyɔɣɔtʋtʋ kɛ tənɑ. 11 Ləmɑɣɑsɛɛ wɛ teu kɛ́ ɩsɩɩ kpɑncoou, yəlɑɑ tənɑ pəsəɣɩ nɑ pɑ́ wɑɑ ɑ tɑɑ. 12 Pə tɑɣɑ pʋlʋ, ɑ kentiɣi yʋlʋ nɑ pə́ kəlɩ liɣitee. Nɑ nyəm kɑwɑɑɣɑ ntɛ́ sɩ ləmɑɣɑsɛɛ hɑɑkɩ weesuɣu kɛ mpɑ pɑ wɛnɑ-yɛ tɔ. <div eID="gen15386" type="x-p"/> 13 Nyənɩ Ɩsɔ kʋlɑpəlɛ, ɑwe pəsəɣənɑ nɑ ɩ́ siɣisi mpi ɩ kuntilɑɑ tɔ? 14 Yɔɔlənɑ lɑŋhʋlʋmlɛ kɛ tə kʋyɑkʋ wule. Ye pə tɑlɑ lɑŋwɑkəllɛ kʋyɑkʋ ɩlɛ n pəsənɑ lɑɑkɑlɩ. Mpi tɔ, Ɩsɔ lɑpənɑ pə tɔm nɑɑlɛ sɩ yʋlʋ ɩ́ tɑɑ cɛkənɑ mpi pɩɩ mɑɣɑnɑ-ɩ tɔ. 15 Mɑ nɑwɑ pə tənɑɣɑ ḿpʋ́ɣʋ́ mɑ weesuɣu kʋtopuluɣu kʋnɛ kʋ tɑɑ. Tɑmpɑnɑ təŋlʋ pəsəɣɩ nɑ ɩ́ sɩ ɩ tɑmpɑnɑ təŋʋɣʋ tɑɑ, nɑ ɩsɑɣɑʋ nɑ́ɑ́ wɛɛnɑ weesuɣu kɛ ɩ ɩsɑɣɑtʋ tɑɑ. 16 Tɑɑ nyənɩ nyɑ́ təɣɩ siɣisilu, pəyele tɑɑ hʋlɩ nyɑ́ tɩ sɩ n kɛ́ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ nɑ ń tɛləsɩ mpəle kɛ pə tɑɑ. Pepe tɔɔ kɛ́ n kɑ wɑkəlɩ nyɑ́ tɩ? 17 Pəyele tɑɑ hɑ nyɑ́ təɣɩ ɩsɑɣɑtʋ tɑɑ yɑɑ ń pəsɩ ləmɑɣɑsɛɛ fɛɩ tʋ. Pepe tɔɔ kɛ́ n kɑ́ sɩ nɑ nyɑ́ wɑɑtʋ tɑtɑtɑ? 18 Pə wɛ teu kɛ́ sɩ yʋlʋ ɩ́ təŋ lɑɣɑtʋ tɑsʋɣʋ pənɛ pə tɔm nɑɑlɛ. Mpi tɔ, wei ɩ nyɑŋnɑ Ɩsɔ tɔ, ɩ kɑɑ sʋʋ mpəle tɛləsʋɣʋ tɑɑ. 19 Ləmɑɣɑsɛɛ hɑɑkɩ ɑ tʋ kɛ toŋ kɛ́ nɑ pə́ kəlɩ ɩcɑtɛ nte tə tɔɔ kʋfənɛɛnɑɑ nɑɑnʋwɑ kentɑɑ tɔ. 20 Siɣisilu fɛɩ ɑtɛ cənɛ nɑ ɩ́ lɑkɩ kʋpɑntʋ nɑ ɩ kɑɑ pəntɩ. 21 Tɑɑ ke ŋkpɑŋŋ sɩ n nɩɩkɩ yəlɑɑ kʋyɔɣɔtʋtʋ tənɑ. Ye nyɑ́ təmlɛ tʋ tʋʋ-ŋ tɑɑ mʋ pɑ́ɑ́nɑ́. 22 Mpi tɔ, nyɑ́ mɑɣɑmɑɣɑ n nyəmɑ́ nyɑ́ tɑɑ sɩ wulee wulee n tʋʋkɩ lɛlɑɑ. <div eID="gen15387" type="x-p"/> 23 Mɑ mɑɣɑsɑ pə tənɑɣɑ mpʋ nɑ ləmɑɣɑsɛɛ, hɑlənɑ mɑ́ tɔ́ sɩ: Mɑɑ sɔɔsɩ ləmɑɣɑsɛɛ. Ɩlɛ mɑ tɑ pəsɩ. 24 Pʋlʋpʋ cɛkənɑʋ tɔm tɛɛ mɑ tɔɔ kɛ́. Pə tɔm kəlɑ lumɑŋ təcuɣucuɣu, nɔɣɔlʋ kɑɑ pəsɩ nɑ ɩ́ tɑlɑ pə tənɑɣɑ. 25 Ɩlɛnɑ mɑ́ sʋʋ pɛɛkʋɣʋ nɑ ɩsəlɛ kʋsɛɛmlɛ sɩ mɑ́ cɛkənɑ, nɑ mɑ́ hiki ləmɑɣɑsɛɛ, nɑ mɑ́ mɑɣɑsɩ mɑ tɑɑ nɑ mɑ́ nyɩ sɩ ɩsɑɣɑtʋ kɛ ləmɑɣɑsɛɛ lɑŋʋɣʋ kɛ́, nɑ kpɑŋʋɣʋ nɑ́ɑ́ kɛ́ kʋmɛlɛntʋ. 26 Mɑ cɛkənɑɑ sɩ ɑlʋ wei ɩ kpɑɑkɩ ɩsɩɩ kɑtɔkɑ tɔ ɩ kəlɑ səm kɛ nyɑŋ. ɩ sɔɔlʋɣʋ wɛ kɛ́ ɩsɩɩ puluɣu nɑ ɩ ŋkpɑlɑsɩ nɑ́ɑ́ wɛɛ ɩsɩɩ ɑlukpɑlɑ. Yʋlʋ wei ɩ lɑkɩ Ɩsɔ luɣu nyəntʋ tɔ ɩnɩ ɩ fitiɣinɑ ɑlʋ ɩnɩ. Ɩlɛnɑ ɩ́ kpɑ ɩsɑɣɑʋ. 27 Ḿpʋ́ɣʋ́ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ tɔmɑ sɩ: Mɑ nyənɑ yɑɑsinɑɑ kɛ kʋlʋm kʋlʋm sɩ mɑ́ cɛkənɑ-wɛ. 28 Mɑ tɩɩ tɔŋɑ pɑ tɑɑ kɛ́ pɛɛkʋɣʋ mɑ tɑ hikitɑ. Apɑlɑɑ iyɑɣɑ (1000) tɑɑ mɑ hikɑ ɑpɑlʋ kʋlʋm wei ɩ kɛ́ ɑpɑlʋ nɑ tɑmpɑnɑ tɔ. Amɑ mɑ nyənɑ ɑlɑɑ tənɑ tɑɑ, ɩlɛ mɑ tɑ hiki pɑɑ kʋlʋm. 29 Ɩlɛ nti mɑ nɑwɑ tɔɣɔlɛ sɩ Ɩsɔ lɑpɑ yʋlʋ kɛ́ nɑ ɩ́ siɣisɑɑ, ɩlɛnɑ yʋlʋ nɑ́ɑ́ lɑ́ nɑ pə tənɑ pə́ lɑ́ kɑtɛ. <div eID="gen15388" type="x-p"/> <chapter eID="Eccl.7.seID.13699"/> 1 Ḿpʋ́ɣʋ́ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ tɑsɑɑ sɩ: Yʋlʋ hətɛ yɑɑkʋɣʋ tɔ, pə kəlɑ teu kɛ tulɑɑlʋ kʋpɑŋ. Pəyele ɩ səm kʋyɑkʋ kəlɑ teu kɛ ɩ lʋlʋɣʋ nyəŋkʋ. 2 Pə kəlɑ teu sɩ yʋlʋ ɩ́ sʋʋ ləyɑɣɑ təyɑɣɑ tɑɑ, nɑ mpi ɩ́ kɑ sʋʋ ɑcimɑ təyɑɣɑ tɑɑ tɔ. Mpi tɔ, ləyɑɣɑ tɔɔsəɣənɑ-tʋ sɩ səm ntɛ́ pɑɑ yʋlʋ wei ɩ tomle. Ɩlɛ pə wɛɛ sɩ yəlɑɑ ɩ́ mɑɣɑsɩ pə tɔm nɑ pɑ́ wɛnɑ pɑ ɩsɛ. 3 Lɑŋwɑkəllɛ kəlɑ teu kɛ woŋɑ. Mpi tɔ, tə pəsəɣɩ nɑ tə́ nyəŋsɩ ɩ ɩsɛntɑɑ, ɩlɛnɑ tə́ tɑɣɑnɩ ɩ tɑɑ. 4 Ləyɑɣɑ təyɑɣɑ tɑɑ kɛ́ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ puki, ɩlɛnɑ ləmɑɣɑsɛɛ fɛɩ tʋ nɑ́ɑ́ polo təyɑɣɑ ŋkɑ kɑ tɑɑ pɑ ŋmɑɑləɣɩ tɔ. 5 Pə kəlɑ teu sɩ ń nɩɩ ɩsənɑ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ kpɩɩləɣɩ-ŋ tɔ nɑ mpi n kɑ́ nɩɩ ləmɑɣɑsɛɛ fɛɩ tʋ yontu tɔ. 6 Pə tɑɣɑ pʋlʋ, ləmɑɣɑsɛɛ fɛɩ tʋ woŋɑ wɛ kɛ́ ɩsɩɩ sɔwɑ yɑɑkʋɣʋ kɔkɔ tɑɑ kɛ tiipile tɛɛ tɔ. Təlɛ tə wɛ kɑtɛ tɔtɔɣɔ. <div eID="gen15385" type="x-p"/> 7 Nmɑkəlʋɣʋ sʋsəɣɩ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ kɛ kpɑŋʋɣʋ kɛ́, nɑ kʋhɑʋ ɑsilimɑ nyəŋkʋ nɑ́ɑ́ pəsɩ-ɩ ɩsɑɣɑʋ. 8 Təmlɛ tɛm kəlɑ teu kɛ tə cɑɑlʋɣʋ. Pəyele suulu kəlɑ teu kɛ kɑlɑmpɑɑnɩ. 9 Tɑɑ hulinɑ pɑ́ɑ́nɑ́ mʋɣʋ, pə tɑɣɑ pʋlʋ ləmɑɣɑsɛɛ fɛɩ nyə́mɑ tɑɑ kɛ́ pɑ́ɑ́nɑ́ wɛɛ. 10 Tɑɑ yɔɣɔtɩ sɩ: Pepe tɔɔ kɛ́ lɔŋtɑɑ kəlɑ teu kɛ nɔɔnɔɔ? Pə tɑɣɑ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ kʋyɔɣɔtʋtʋ kɛ tənɑ. 11 Ləmɑɣɑsɛɛ wɛ teu kɛ́ ɩsɩɩ kpɑncoou, yəlɑɑ tənɑ pəsəɣɩ nɑ pɑ́ wɑɑ ɑ tɑɑ. 12 Pə tɑɣɑ pʋlʋ, ɑ kentiɣi yʋlʋ nɑ pə́ kəlɩ liɣitee. Nɑ nyəm kɑwɑɑɣɑ ntɛ́ sɩ ləmɑɣɑsɛɛ hɑɑkɩ weesuɣu kɛ mpɑ pɑ wɛnɑ-yɛ tɔ. <div eID="gen15386" type="x-p"/> 13 Nyənɩ Ɩsɔ kʋlɑpəlɛ, ɑwe pəsəɣənɑ nɑ ɩ́ siɣisi mpi ɩ kuntilɑɑ tɔ? 14 Yɔɔlənɑ lɑŋhʋlʋmlɛ kɛ tə kʋyɑkʋ wule. Ye pə tɑlɑ lɑŋwɑkəllɛ kʋyɑkʋ ɩlɛ n pəsənɑ lɑɑkɑlɩ. Mpi tɔ, Ɩsɔ lɑpənɑ pə tɔm nɑɑlɛ sɩ yʋlʋ ɩ́ tɑɑ cɛkənɑ mpi pɩɩ mɑɣɑnɑ-ɩ tɔ. 15 Mɑ nɑwɑ pə tənɑɣɑ ḿpʋ́ɣʋ́ mɑ weesuɣu kʋtopuluɣu kʋnɛ kʋ tɑɑ. Tɑmpɑnɑ təŋlʋ pəsəɣɩ nɑ ɩ́ sɩ ɩ tɑmpɑnɑ təŋʋɣʋ tɑɑ, nɑ ɩsɑɣɑʋ nɑ́ɑ́ wɛɛnɑ weesuɣu kɛ ɩ ɩsɑɣɑtʋ tɑɑ. 16 Tɑɑ nyənɩ nyɑ́ təɣɩ siɣisilu, pəyele tɑɑ hʋlɩ nyɑ́ tɩ sɩ n kɛ́ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ nɑ ń tɛləsɩ mpəle kɛ pə tɑɑ. Pepe tɔɔ kɛ́ n kɑ wɑkəlɩ nyɑ́ tɩ? 17 Pəyele tɑɑ hɑ nyɑ́ təɣɩ ɩsɑɣɑtʋ tɑɑ yɑɑ ń pəsɩ ləmɑɣɑsɛɛ fɛɩ tʋ. Pepe tɔɔ kɛ́ n kɑ́ sɩ nɑ nyɑ́ wɑɑtʋ tɑtɑtɑ? 18 Pə wɛ teu kɛ́ sɩ yʋlʋ ɩ́ təŋ lɑɣɑtʋ tɑsʋɣʋ pənɛ pə tɔm nɑɑlɛ. Mpi tɔ, wei ɩ nyɑŋnɑ Ɩsɔ tɔ, ɩ kɑɑ sʋʋ mpəle tɛləsʋɣʋ tɑɑ. 19 Ləmɑɣɑsɛɛ hɑɑkɩ ɑ tʋ kɛ toŋ kɛ́ nɑ pə́ kəlɩ ɩcɑtɛ nte tə tɔɔ kʋfənɛɛnɑɑ nɑɑnʋwɑ kentɑɑ tɔ. 20 Siɣisilu fɛɩ ɑtɛ cənɛ nɑ ɩ́ lɑkɩ kʋpɑntʋ nɑ ɩ kɑɑ pəntɩ. 21 Tɑɑ ke ŋkpɑŋŋ sɩ n nɩɩkɩ yəlɑɑ kʋyɔɣɔtʋtʋ tənɑ. Ye nyɑ́ təmlɛ tʋ tʋʋ-ŋ tɑɑ mʋ pɑ́ɑ́nɑ́. 22 Mpi tɔ, nyɑ́ mɑɣɑmɑɣɑ n nyəmɑ́ nyɑ́ tɑɑ sɩ wulee wulee n tʋʋkɩ lɛlɑɑ. <div eID="gen15387" type="x-p"/> 23 Mɑ mɑɣɑsɑ pə tənɑɣɑ mpʋ nɑ ləmɑɣɑsɛɛ, hɑlənɑ mɑ́ tɔ́ sɩ: Mɑɑ sɔɔsɩ ləmɑɣɑsɛɛ. Ɩlɛ mɑ tɑ pəsɩ. 24 Pʋlʋpʋ cɛkənɑʋ tɔm tɛɛ mɑ tɔɔ kɛ́. Pə tɔm kəlɑ lumɑŋ təcuɣucuɣu, nɔɣɔlʋ kɑɑ pəsɩ nɑ ɩ́ tɑlɑ pə tənɑɣɑ. 25 Ɩlɛnɑ mɑ́ sʋʋ pɛɛkʋɣʋ nɑ ɩsəlɛ kʋsɛɛmlɛ sɩ mɑ́ cɛkənɑ, nɑ mɑ́ hiki ləmɑɣɑsɛɛ, nɑ mɑ́ mɑɣɑsɩ mɑ tɑɑ nɑ mɑ́ nyɩ sɩ ɩsɑɣɑtʋ kɛ ləmɑɣɑsɛɛ lɑŋʋɣʋ kɛ́, nɑ kpɑŋʋɣʋ nɑ́ɑ́ kɛ́ kʋmɛlɛntʋ. 26 Mɑ cɛkənɑɑ sɩ ɑlʋ wei ɩ kpɑɑkɩ ɩsɩɩ kɑtɔkɑ tɔ ɩ kəlɑ səm kɛ nyɑŋ. ɩ sɔɔlʋɣʋ wɛ kɛ́ ɩsɩɩ puluɣu nɑ ɩ ŋkpɑlɑsɩ nɑ́ɑ́ wɛɛ ɩsɩɩ ɑlukpɑlɑ. Yʋlʋ wei ɩ lɑkɩ Ɩsɔ luɣu nyəntʋ tɔ ɩnɩ ɩ fitiɣinɑ ɑlʋ ɩnɩ. Ɩlɛnɑ ɩ́ kpɑ ɩsɑɣɑʋ. 27 Ḿpʋ́ɣʋ́ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ tɔmɑ sɩ: Mɑ nyənɑ yɑɑsinɑɑ kɛ kʋlʋm kʋlʋm sɩ mɑ́ cɛkənɑ-wɛ. 28 Mɑ tɩɩ tɔŋɑ pɑ tɑɑ kɛ́ pɛɛkʋɣʋ mɑ tɑ hikitɑ. Apɑlɑɑ iyɑɣɑ (1000) tɑɑ mɑ hikɑ ɑpɑlʋ kʋlʋm wei ɩ kɛ́ ɑpɑlʋ nɑ tɑmpɑnɑ tɔ. Amɑ mɑ nyənɑ ɑlɑɑ tənɑ tɑɑ, ɩlɛ mɑ tɑ hiki pɑɑ kʋlʋm. 29 Ɩlɛ nti mɑ nɑwɑ tɔɣɔlɛ sɩ Ɩsɔ lɑpɑ yʋlʋ kɛ́ nɑ ɩ́ siɣisɑɑ, ɩlɛnɑ yʋlʋ nɑ́ɑ́ lɑ́ nɑ pə tənɑ pə́ lɑ́ kɑtɛ. <div eID="gen15388" type="x-p"/> <chapter eID="Eccl.7.seID.13699"/> 30 Ecclesiastes 8:1: Ḿpʋ́ɣʋ́ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ tɑsɑɑ sɩ: Awe wɛnnɑ ləmɑɣɑsɛɛ ɩsɩɩ mɑ́, nɑ pʋntʋ nyəmɑ́ tɔmnɑɑ kilisuɣu? Yʋlʋ ləmɑɣɑsɛɛ lɑkɩ kɛ́ nɑ ɩ ɩsɛntɑɑ hɛtɩ nɑ pə́ te. <div eID="gen15389" type="x-p"/> <div eID="gen15383" type="section"/>

8Ḿpʋ́ɣʋ́ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ tɑsɑɑ sɩ: Awe wɛnnɑ ləmɑɣɑsɛɛ ɩsɩɩ mɑ́, nɑ pʋntʋ nyəmɑ́ tɔmnɑɑ kilisuɣu? Yʋlʋ ləmɑɣɑsɛɛ lɑkɩ kɛ́ nɑ ɩ ɩsɛntɑɑ hɛtɩ nɑ pə́ te. <div eID="gen15389" type="x-p"/> <div eID="gen15383" type="section"/> 2 Tʋnɑ wulɑʋ kʋyɔɣɔtʋtʋ kɛ nɔɣɔ ŋkɑ n kɑ sɩɩwɑ Ɩsɔ tɔ kɑ tɔɔ. 3 Tɑɑ hulinɑ-ɩ hɑtələnɑʋ yɑɑ ń kɑ́ nyʋɣʋ kɛ ɩsɑɣɑtʋ nɑtəlɩ tə tɑɑ. Pə tɑɣɑ pʋlʋ, mpi wulɑʋ sɔɔlɑɑ tɔɣɔ ɩ lɑkɩ. 4 Wulɑʋ kʋyɔɣɔtʋtʋ ntɛ́ sɔsɔɔntʋ, ɑwe kɑ pɔɔsɩ-ɩ sɩ: Pepeɣe n lɑkɩ? 5 Wei ɩ tɔkəɣɩ kʋsəsɩɩtʋ tɔ ɩ kɑɑ nɑ wɑhɑlɑ nɔɣɔlʋ. Ləmɑɣɑsɛɛ tʋ kɑ́ cɛkənɑ wɑɑtʋ kʋmɑɣɑ nɑ yɑɑsi kʋpɑŋ wei ɩ tɑɑ ɩ kɑ́ lɑ-tɩ tɔ. 6 Pə tɑɣɑ pʋlʋ, pɑɑ mpi pə wɛnɑ pə wɑɑtʋ kʋmɑɣɑ kɛ́, nɑ ɩsənɑ yʋlʋ kɑ́ lɑ-wɩ tɔ. Amɑ yʋlʋ wɑhɑlɑnɑɑ tɔm wɛ-ɩ yuŋ kɛ́. 7 Pə tɑɣɑ pʋlʋ, ɩ tɑ nyɩ mpi pɩɩ lɑ tɔ. Awe kɑ kɛɛsənɑ-ɩ ɩsənɑ pɩɩ wɛɛ tɔ? 8 Yʋlʋ nɔɣɔlʋ ɩ tɑ tɩ ɩ weesuɣu sɩ ɩ kɑ́ səŋsɩ-kʋ. Pəyele nɔɣɔlʋ tɑ kɛ səm kʋyɑkʋ tʋ. Pə fɛɩ sɩ pɑ́ cɛ nɔɣɔlʋ kɛ yoou ŋkʋ kʋ tɑɑ, pəyele ɩsɑɣɑtʋ kɑɑ wɑɑsɩ tə lɑtʋ. <div eID="gen15391" type="x-p"/> <div eID="gen15390" type="section"/> 9 Mɑ nɑwɑ pə tənɑɣɑ mpʋ, nɑ mɑ́ mɑɣɑsɩ pə tənɑ mpi pə lɑkɩ ɑtɛ tɔ pə tɔm nɑ mɑ hʋwɛɛ tənɑ. Wɑɑtʋ nɔɣɔlʋ ɩ wɛɛ wei ɩ tɑɑ yʋlʋ lɛlʋ ŋmɑkələɣɩ ɩ tɔɣɔntəlɛ sɩ pə́ tʋ-ɩ wɑhɑlɑ tɔ. 10 Ḿpʋ́ɣʋ́ mɑ nɑwɑ pɑ ponɑ ɑsɑɣɑɑ kɛ pɑ pəlɑɑŋ tɑɑ nɑ pɑ́ pi-wɛ nɑ pɑ́ mələɣɩ ɩlɛnɑ pɑ́ sɔɔ mpi ɑsɑɣɑɑ mpɛ pɑɑ lɑpɑ ɩcɑtɛ tɑɑ tɔ. Təlɛ tə cɛkənɑʋ wɛ kɑtɛ tɔtɔɣɔ. 11 Pɩɩ fɛləɣɩ ɑsɑɣɑɑ kɛ kpɑkpɑɑ tɔɣɔ ɩsɑɣɑtʋ lɑpʋ suwɑ yʋlʋpiyɑ lotunɑɑ tɑɑ. 12 Ɩsɑɣɑʋ pəsəɣɩ nɑ ɩ́ lɑ ɩsɑɣɑtʋ kɛ tɔm nɩɩnʋwɑ (100) nɑ ɩ́ wɛnɑ weesuɣu yɑɑ, ɩlɛ mɑ nyəmɑ́ tɔtɔ sɩ mpɑ pɑ nyɑŋnɑ Ɩsɔ tɔ pɑ nɑɑkɩ kʋpɑntʋ. Mpi pə tɔɔ tɔ, pɑ wɛnɑ Ɩsɔ sɔɣɔntʋ. 13 Amɑ ɩsɑɣɑʋ nɑ́ kɑɑ nɑ kʋpɑntʋ, pəyele ɩ kɔŋ sɑɑlʋɣʋ kɛ́ ɩsɩɩ ɩlɛɛmʋɣʋ, ɩ kʋyɛɛŋ kɑɑ tɑɣɑlɩ. Mpi tɔ, ɩɩ nyɑŋnɑ Ɩsɔ. 14 Yɑɑsi nɔɣɔlʋ ɩ cɛkənɑʋ wɛnnɑ kɑtɛ kɛ ɑntulinyɑ tɑɑ. Wulee wulee kʋpɑmɑ tɔkɩ wɑhɑlɑ kɛ́ ɩsɩɩ ɑsɑɣɑɑ, nɑ ɑsɑɣɑɑ nɑ́ɑ́ nɩɩkɩ leleŋ ɩsɩɩ kʋpɑmɑ. Mɑ tɔŋ sɩ: Təlɛ tə cɛkənɑʋ wɛ kɑtɛ tɔtɔɣɔ. <div eID="gen15393" type="x-p"/> 15 Lɑŋhʋlʋmlɛ kɛ mɑ pʋɣʋləɣɩ. Pə tɑɣɑ pʋlʋ, yʋlʋ lɑŋhʋlʋmlɛ tənɑ ntɛ́ sɩ ɩ́ tɔɣɔ nɑ ɩ́ nyɔɔ, nɑ leleŋ wei ɩ nɩɩkɩ tɔ. Mpi ɩ wɑɑkɩ ɑtɛ cənɛɣɛ təmlɛ nte Ɩsɔ hɑ-ɩ ɩ weesuɣu tənɑ wɑɑtʋ tɑɑ tɔɣɔlɛ. 16 Mɑ tɛmɑ mɑ təɣɩ hɑʋ sɩ mɑ́ cɛkənɑ ləmɑɣɑsɛɛ nɑ mɑ́ welisi teu kɛ təmlɛ nte tə lɑkɩ ɑtɛ cənɛ tɔ tə tɑɑ. Pə tɑɣɑ pʋlʋ, pɑɑ ilim pɑɑ ɑhoo, yʋlʋ kɑɑ nɑ tom. 17 Mɑ nyənɑ teu kɛ Ɩsɔ təmlɛ tənɑ tɑɑ, pɑɑ yʋlʋ kɑ́ pɛɛkɩ ɩ təmlɛ nte ɩ lɑkɩ ɑtɛ tɔ tə tɑɑ nɑ ɩ́ kɑ́, ɩ kɑɑ cɛkənɑ. Pɑɑ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ nɔɣɔlʋ tɔmnɑ sɩ ɩ kɑ́ cɛkənɑ, ɩ kɑɑ pəsɩ. <div eID="gen15394" type="x-p"/> <chapter eID="Eccl.8.seID.13729"/>

9Ḿpʋ́ɣʋ́ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ tɔmɑ sɩ: Mɑ mɑɣɑsɑ pə tənɑɣɑ mpʋ pə tɔm kɛ mɑ tɑɑ. Nti mɑ nɑwɑ tɔɣɔlɛ sɩ tɑmpɑnɑ təŋlɑɑ nɑ ləmɑɣɑsɛɛ nyə́mɑ pɑ təmɑ tənɑ wɛ Ɩsɔ niŋ tɑɑ kɛ́. Yʋlʋ tɑ nyɩ sɔɔlʋɣʋ yɑɑ tɑɑ kpɑnɑʋ tɔm. Pə tənɑ pə wɛ ɩ nɔɣɔ tɔɔ kɛ́. 2 Mpʋ tɔ, pə kpɛntɑ kpɑ́tʋ́ɣʋ́ kʋlʋmʋɣʋ kɛ tɑmpɑnɑ təŋlʋ nɑ ɩsɑɣɑlɑtʋ kɛ́, nɑ kʋpɑŋ nɑ ɩsɑɣɑʋ, nɑ wei ɩ fɛɩnɑ ɑsilimɑ tɔ nɑ wei ɩ wɛnɑ-yɛ tɔ, nɑ ɩsɔsɛɛʋ kɔtɑsɩ lɑtʋ nɑ wei ɩɩ lɑkɩ-sɩ tɔ. Kʋpɑŋ wɛɛ kɛ́ ɩsɩɩ ɩsɑɣɑlɑtʋ, nɑ wei ɩ sɩɩkɩ nɔɣɔ tɔ nɑ wei ɩ wɛnɑ ɩ nɔɣɔ sɩɩʋ sɔɣɔntʋ tɔ. 3 Ɩsɩɩ pə kpɛntʋɣʋ pɑ tənɑɣɑ kpɑ́tʋ́ɣʋ́ kʋlʋmʋɣʋ tɔ pə kɛ́ ɩsɑɣɑtʋ kɛ pə tənɑ mpi pə lɑkɩ ɑntulinyɑ tɑɑ tɔɣɔ. Ɩsɑɣɑtʋ sunɑ yəlɑɑ lotu tɑɑ nɑ kʋmɛlɛntʋ kɛ pɑ nyɑmɑ tɑɑ kɛ́ pɑ weesiŋ tənɑ tɑɑ. Pɑ tənɑɣɑ ntɛ́ ɑtɛtəlɛ tɑɑ. 4 Wei ɩ kpɛntənɑ weesuɣu nyə́mɑ tɔ ɩ tike ɩ tɛɛləɣənɑ. Hɑɣɑ ɩsɛ nyəŋkɑ lɑpɑ sɑnɑ nɑ tɔɣɔlɑɣɑ kʋsəpɑɣɑ. 5 Weesuɣu nyə́mɑ nɑ́ nyəmɑ́ sɩ pɑɑ sɩ. Amɑ sətɑɑ nɑ́ tɑ́ nyɩ nɑtəlɩ, pɑ fɛɩnɑ kʋfɛlʋɣʋ. Mpi tɔ, pɑ sɔɔwɑ pɑ tɔɔ. 6 Pɑ sɔɔlʋɣʋ nɑ pɑ tɑɑ hɑŋɑɣɑ tɛmɑ wɑkəlʋɣʋ. Pɑ kɑɑ hiki pʋlʋɣʋ pə tənɑ mpi pə lɑkɩ ɑtɛ tɔ pə tɑɑ. <div eID="gen15395" type="x-p"/> 7 Mpʋ tɔ, polo nɑ ń tɔɣɔ nyɑ́ tɔɣɔnɑɣɑ nɑ lɑŋhʋlʋmlɛ nɑ ń nyɔɔ nyɑ́ sʋlʋm nɑ ləmɑɣɑsəlɛ kʋpɑntɛ. Mpi tɔ, Ɩsɔ lɑŋlɛ hɛɛnɑ nyɑ́ təmɑ kɛ́. 8 Suuki ɑcimɑ wontu kʋhʋlʋmtʋ kɛ pɑɑ wɑɑtʋ wei. Pəyele tulɑɑlʋ ɩ́ tɑɑ lɑŋ nyɑ́ tɔɔ. 9 Yɔɔlənɑ nyɑ́ ɑlʋ wei nyɑ́ luɣu sʋʋwɑ tɔɣɔ nyɑ́ weesuɣu kʋyɛɛŋ wɑɑtʋ tɑntɑɑ nyəŋ wei Ɩsɔ hɑ-ŋ ɑtɛ tɔ ɩ tɑɑ. Kɑwɑɑɣɑ ŋkɑ n wɛnɑ wɑhɑlɑnɑɑ mpɑ n tɔkɩ nyɑ́ təmlɛ tɑɑ kɛ́ ɑtɛ cənɛ tɔ pɑ tɑɑ tɔɣɔlɛ. 10 Pɑɑ kʋlɑpəlɛ nteɣe n hikɑɑ sɩ n lɑkənɑ nyɑ́ niŋ, lɑ-tɛ nɑ nyɑ́ toŋ. Mpi tɔ, təmlɛ yɑɑ hʋwɛɛ hʋʋʋ yɑɑ nyəm yɑɑ ləmɑɣɑsɛɛ tɔm fɛɩ ɑtɛtəlɛ tɑɑ timpi n puki tɔ. <div eID="gen15396" type="x-p"/> <div eID="gen15392" type="section"/> 11 Ḿpʋ́ɣʋ́ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ tɑsɑɑ sɩ: Mɑ nɑwɑ ɑntulinyɑ tɑɑ sɩ pə tɑɣɑ mpɑ pɑ pəsɑ sewɑ tɔ pɑ tike pɑ tɔkənɑ ɑsewɑ tɛtɛ. Anɩ yoolɑɑ tɑɑ yoolɑɑ tike ɩɩ lɑkɩ ɑkɑnɑɑ. Pəyele pə tɑɣɑ mpɑ pɑ kəlɑ ləmɑɣɑsɛɛ tɔ pɑ tike pɑ wɛɛkənnɑ tɔɣɔnɑɣɑ. Pəcɔ pə tɑɣɑ lɑɣɑtʋnɑɑ tike wɛɛkənɑ liɣitee. Pəyele pə tɑɣɑ nyəntɑɑ tike wɛnnɑ nyʋleleŋ. Mpi pə tɔɔ tɔ, nyʋsəpəlɛ yɑɑ nyʋleleŋ mɑkənɑ pɑɑ wei kɛ́. 12 Yʋlʋ tɑ nyɩ ɩ wɑɑtʋ nɑ pə kəlɩ tiinɑ nnɑ puluɣu ɩsɑɣɑʋ puuwɑ tɔ, yɑɑ sumɑsɩ nsi pɑ nyəpɑ nɑ pə kpɑ tɔ. Səm hɔkɑ yəlɑɑ kɛ́ nɑ pə tutiɣi-wɛ ɩsɩɩ tiinɑ nɑ sumɑsɩ sənɛ. <div eID="gen15398" type="x-p"/> 13 Mɑ nɑwɑ ɑntulinyɑ tɑɑ kɛ́ nyəm nəɣəsəlɛ nɑ pə́ lɑ-m piti. 14 Ɩcɑliyɑ nɑkəlɩ kɑɑ wɛnnɑ kɑ tɑɑ yəlɑɑ tɑ tɔɔ. Ḿpʋ́ɣʋ́ wulɑʋ sɔsɔ nɔɣɔlʋ ɩ yoonɑ-kɛ nɑ ɩ́ tɑ-kɛɣɛ kotɑɣɑ. Ɩlɛnɑ ɩ́ ŋmɑ koluŋɑ sɔsɑɣɑ tɑkɑ sɩ ɩ́ hikinɑ kɑ tɑɑ yəlɑɑ. 15 Apɑlʋ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ kʋnyɔntʋ nɔɣɔlʋ ɩ kɑ wɛ kɑ tɑɑ tənɑ, nɑ ye ɩcɑtɛ nyə́mɑ kɑ polɑ ɩ kiŋ ɩ kɑ wɑɑsɑ-wɛ nɑ ɩ ləmɑɣɑsɛɛ ɑnɩ. Amɑ ɩ kʋnyɔŋ tɔɔ, ɩlɛ ɩcɑtɛ tʋ nɔɣɔlʋ ɩ tɑ toosi sɩ ɩ́ polo nɑ ɩ́ nɑ-ɩ. ɩlɛ nɔɣɔlʋ tɑ tɔɔsɩ ɩ tɔɔ. 16 Ḿpʋ́ɣʋ́ mɑ tɔmɑ sɩ ləmɑɣɑsɛɛ kəlɑ teu kɛ tomɑ. Pɑɑ nɑ mpʋ pɑ nyənəɣɩ kʋnyɔntʋ ləmɑɣɑsɛɛ kɛ yem kɛ́, nɔɣɔlʋ ɩɩ nɩɩkɩ ɩ tɔm. 17 Ləmɑɣɑsɛɛ nyə́mɑ kʋyɔɣɔtʋtʋ nti yəlɑɑ nɩɩkɩ təpɑmm tɔ tə kəlɑ teu kɛ holɑ nnɑ nyʋɣʋ tʋ holiɣinɑ nyɔɔŋ fɛɩnɑɑ tɔ. 18 Ləmɑɣɑsɛɛ kəlɑ teu kɛ yoou wontu kɛ́. Amɑ ɩsɑɣɑʋ kʋlʋm wɑkələɣənɑ kʋpɑntʋ pɑɣɑlɛ. <div eID="gen15399" type="x-p"/> <chapter eID="Eccl.9.seID.13747"/>

10Ḿpʋ́ɣʋ́ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ tɑsɑɑ sɩ teitei ɩsɩɩ kɑcɔsɩ tʋkʋɣʋ tulɑɑlʋ tɑɑ nɑ pə́ wɑkəlɩ-ɩ tɔ, mpʋ tɔtɔɣɔ kʋmɛlɛntʋ piciim wɑkələɣɩ ləmɑɣɑsɛɛ nɑ teu. <div eID="gen15400" type="x-p"/> 2 Ləmɑɣɑsɛɛ tʋ hʋwɛɛ siɣisinɑ ɩ ntɔɣɔŋ tɔɔ kɛ́, ɩlɛnɑ nyʋɣʋ fɛɩ tʋ hʋwɛɛ nɑ́ɑ́ kɛɛnɑ ɩ mpətəŋ tɔɔ. 3 Ye nyʋɣʋfɛɩ tʋ tɔŋ mpɑɑʋ tɑɑ, ɩ ləmɑɣɑsɛɛ lɑŋʋɣʋ kɑtɑtəlɑɣɑ tɔɔ, pə lɑkɩ kɛ́ nɑ lɛlɑɑ nyəmɩ-ɩ sɩ nyʋɣʋfɛɩ tʋ. 4 Ye nyɑ́ sɔsɔ mʋ-ŋ nɑ pɑ́ɑ́nɑ́, tɑɑ kisi nyɑ́ təmlɛ. Mpi tɔ, təpɑmm lɑkɑsɩ cɔləɣənɑ yʋlʋ kɛ kʋpəntʋɣʋ sɔsɔɔʋ kɛ́. 5 Ɩsɑɣɑtʋ nɑtələɣɩ mɑ nɑwɑ ɑtɛ nɑ tə́ nəɣəsənɑ ɩsɩɩ pə liɣituɣuu nyʋɣʋ tʋ nɑ ɩ́ pəntɩ pʋlʋ tɔ. 6 Yʋlʋ kʋmɛlɛŋ hikiɣi təmlɛ sɔsɔɔlɛ, ɩlɛnɑ liɣitee tʋ nɑ́ɑ́ wɛ səkpete tɑɑ. 7 Mɑ nɑwɑ yomɑɑ cɑɣɑ kpɑɣɑnəŋ nɑ ɑwulumpiyɑ nɑ́ɑ́ tɔŋ nɔɔhɛɛ ɩsɩɩ yomɑɑ. <div eID="gen15401" type="x-p"/> 8 Ye wei ɩ hulɑ pʋ́ʋ́ɣʋ́ ɩ hotiɣi kʋ tɑɑ kɛ́, ɩlɛnɑ tʋm nyɑsɑ wei ɩ cɑɑtəɣɩ koluŋɑ tɔ. 9 Ye wei ɩ lɑkɩ təmlɛ kɛ pɛɛ təyɔkəlɛ ɑ kʋɣɩ-ɩ kɛ́, ɩlɛnɑ tɑɑsɩ fɑɣɑlʋ nɑ́ɑ́ wɛ ɑsolɑ tɑɑ. 10 Ye lɑɑlɛ timɑ nɑ pɑ́ tɑ sɑlɑ-tɛ, ketulu kɛ pə nɩɩkɩ tɔm nɑɑlɛ. Amɑ ləmɑɣɑsɛɛ yekinɑ nɑ yʋlʋ wɑɑ. 11 Ye tʋm nyɑsɑ ɩ tʋ wɑɑtʋ ɩnɩ tʋm tʋ ɩnɩ ɩ tɑ́ wɑɑ tʋmɑɑ tɔɔʋ tɑɑ kɛlɛ. <div eID="gen15402" type="x-p"/> <div eID="gen15397" type="section"/> 12 Yəlɑɑ cɑɑkɩ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ kʋyɔɣɔtʋtʋ kɛ́. Ɩlɛnɑ nyʋɣʋfɛɩ tʋ kʋyɔɣɔtʋtʋ nɑ́ɑ́ wɑkələɣɩ-ɩ. 13 Kʋmɛlətɔm kɛ ɩ cɑɑləɣənɑ, ɩlɛnɑ ɩ́ təkənɑ kpɑŋʋɣʋ nyəntʋ. 14 Nyʋɣʋfɛɩ tʋ lʋləsəɣɩ kʋyɔɣɔtʋtʋ kɛ́. Yʋlʋ tɑ nyɩ mpi pɩɩ kɔɔ tɔ. Awe kɑ́ kɛɛsɩ-ɩ mpi pɩɩ tɛ nɑ pə́ lɑ ɩ səm wɑɑlɩ tɔ? 15 Nyʋɣʋfɛɩ tʋ kɑɑkənɑ ɩ təmlɛ kɛ́. Ɩɩ tɩɩ nyəŋ nɑ ɩ́ polo ɩcɑtɛ tɑɑ. <div eID="gen15404" type="x-p"/> 16 Ye tɛtʋ wɛnɑ wulɑʋ ɩwɑɑsəlɛ nɑ ɩ wɑɑlɩ nyə́mɑ təmlɛ ntɛ́ hiluɣu tike, tɛtʋ ntɩ tə tɔm wɛ wɑɩyo kɛ́. 17 Tɛtʋ nti tə nɩɩ leleŋ tɔɣɔlɛ nti tə wulɑʋ kɛ́ kɑsɑɣɑmpu nɑ ɩ wɑɑlɩ nyə́mɑ tɔkɩ pɑ tɔɣɔnɑɣɑ kɛ kɑ wɑɑtʋ sɩ pɑ́ hiki tomɑ, pə tɑɣɑ ɑcimɑ tɔ. 18 Felentú wei ɩ tɑ pɑɑsənɑ ɩ kutuluɣu tɑɣɑnʋɣʋ tɔ kʋ hotiɣi kɛ́, nɑ kɑɑkentu nyəŋkʋ nɑ́ɑ́ luliɣi. 19 Yʋlʋ lɑkɩ tɔɣɔnɑɣɑ kɛ́ sɩ ɩ́ tɔɣɔ nɑ ɩ́ nɩɩ leleŋ, ɩlɛnɑ sʋlʋm nɑ́ɑ́ hɛɛsɩ lɑŋlɛ, nɑ liɣitee kɛ pɑ lɑkənɑ pə tənɑ. 20 Tɑɑ tʋʋ wulɑʋ kɛ nyɑ́ lotu tɑɑ, pəyele tɑɑ tʋʋ liɣitee tʋ kɛ nyɑ́ nɑŋ kʋhəntʋɣʋ tɑɑ. Pə tɑɣɑ pʋlʋ, kɑcɔkɑ heeliɣinɑ tɔm. <div eID="gen15405" type="x-p"/> <chapter eID="Eccl.10.seID.13766"/>

11Pɛtɩ nyɑ́ tɔɣɔnɑɣɑ kɛ lʋm tɔɔ, kʋyɑkʋ nɑkʋlɩ n kɑ́ tɛ nɑ ń tɑɣɑnɩ-kɛɣɛ hikuɣu. 2 Hɑ nyɑ́ wɛnɑʋ hɔɣɔlʋɣʋ kɛ yəlɑɑ nɑɑtosompɔɣɔlɑɣɑ yɑɑ pəlefɛɩ nɑɑnʋwɑ. Mpi tɔ, n tɑ nyɩ ɩsɑɣɑtʋ nti tɩɩ mɑɣɑnɑ-ŋ ɑntulinyɑ tɑɑ tɔ. 3 Pɑɑ timpi tɔɔ kɛ́ tʋɣʋ hotinɑɑ, kʋ lonte tɑɑ tənɑɣɑ kʋ sɑɑləɣɩ. Ye tɛʋ ɩ pilɑɑ nɑ ŋmʋntʋɣʋ susi kʋ nɩɩkɩ teu kɛ́. 4 Wei ɩ feŋiɣi heelim tɔ ɩɩ tuuki pʋlʋ, nɑ wei ɩlɛ ɩ pɑɑsəɣənɑ ɩsɔŋmʋntʋ kɛ nyənʋɣʋ tɔ ɩɩ kʋŋ pʋlʋ. 5 N kɑɑ pəsɩ nɑ ń cɛkənɑ heelim mpɑɑʋ. Pəyele n kɑɑ nyɩ ɩsənɑ pə ŋmɑɑkɩ pəyɑɣɑ kɛ kɑ too lotu tɑɑ nɑ kɑ feesiɣi tɔ. Mpʋ tɔtɔɣɔ nn pəsəɣɩ nɑ ń cɛkənɑ Ɩsɔ wei ɩ lɑkɩ pə tənɑ tɔ ɩ təmlɛ. 6 Pə tɔɔ kɛ́ pə wɛɛ sɩ ń tuu nyɑ́ kututuum kɛ tɑnɑŋ tɛɛ hɑlənɑ tɑɑnɑɣɑ, tɑɑ hɛɛsɩ. Pə tɑɣɑ pʋlʋ, n tɑ nyɩ sɩ tɑnɑŋ yɑɑ tɑɑnɑɣɑ kututuum kɑ́ kələnɑ lɑpʋ, yɑɑ pə tənɑ pɩɩ wɛɛ teu. <div eID="gen15407" type="x-p"/> 7 Ilim nɑɑkʋɣʋ tɔ pə wɛ teu kɛ́, nɑ ɩsɛ lɑŋlɛ hɛɛkənɑ pə nyɑɑləm. 8 Ye yʋlʋ weesuɣu tɑɣɑlɑ pɩɩsɩ pɑɣɑlɛ, ɩ́ sɑ Ɩsɔ kɛ́ sɩ tənɑ sɩ tɔɔ. Amɑ ɩ́ tɔɔsɩ kɛ́ sɩ səkpɛtʋɣʋ kʋyɛɛŋ kɑ́ wɛɛ pɑɣɑlɛ. Pə tənɑ mpi pə kɔŋ tɔ pə cɛkənɑʋ wɛ kɑtɛ kɛ́. <div eID="gen15408" type="x-p"/> <div eID="gen15406" type="section"/> 9 Ɩfepu nyɑ́, yɔɔlənɑ nyɑ́ ɩfepile kɛ tə wɑɑtʋ nɑ ń nɩɩ tə leleŋ, təŋ ɩsənɑ pə hɑ-ŋ nyɑ́ lotu tɑɑ tɔ, nɑ ɩsənɑ nyɑ́ ɩsɛ nɑɑkɩ tɔ. Amɑ tɔɔsɩ kɛ́ sɩ Ɩsɔ kɑ́ tɛ nɑ ɩ́ yɑɑ-ŋ hʋʋlɛ kɛ pə tənɑ pə tɔɔ. 10 Hɑtələnɑ nyɑ́ nyɑmlɛ kɛ nəɣəsɛɛ, nɑ ń cɔlənɑ nyɑ́ tɔnʋɣʋ kɛ wʋsɑsɩ. Pə tɑɣɑ pʋlʋ, ɩfepile nɑ tə ɑlɑɑfəyɑ wɛ tɛm kɛ́. <div eID="gen15410" type="x-p"/> <chapter eID="Eccl.11.seID.13787"/>

12Amɑ tɔɔsɩ nyɑ́ ŋmɑlʋ tɔɔ kɛ́ nyɑ́ ɩfepile kʋyɛɛŋ tɑɑ, nɑ pə́cɔ́ wɛɛ ɑsɑɣɛɛ nɑ pɩɩsɩ nsi sɩ tɑɑ n kɑ́ tɔ sɩ: Weesuɣu fɛɛ-m leleŋ tɔ sɩ kɔɔ. 2 Nɑ pə́cɔ́ ilim, nɑ nyɑɑləm, nɑ ɩsɔtʋ, nɑ ɩsɔtʋlʋŋɑsɩ yu nyɑ́ tɔɔ, nɑ pə́ wɛɛ ɩsɩɩ tɛʋ fɛɛkʋɣʋ nɑ ɩsɔŋmʋntʋ tɑɣɑnɩ lɑpʋ tɔ. 3 Wɑɑtʋ ɩnəɣɩ nyɑ́ ŋkpɑlɑsɩ nsi sɩ kentiɣi-ŋ tɔ sɩ sʋʋkɩ seluɣu, nɑ nyɑ́ nɔɔhɛɛ toŋ nyənɑ nnɑ ɩnɩ ɑ səɣələɣɩ-ŋ tɔ ɑ́ nuki, nɑ nyɑ́ kelɑ nnɑ ɑ kɑ wɛ ɩsɩɩ nɑŋlɑɑ tɔ ɑ́ pɑsɑ holuɣu, nɑ ɑ́ hɛɛsɩ nɑŋʋɣʋ, nɑ nyɑ́ ɩsɛ nnɑ ɑ wɛ ɩsɩɩ pətolee nyənlɑɑ tɔ ɑ́ wɩɩ nɑʋ. 4 Sɑɑ ɩnəɣɩ nyɑ́ ŋkpɑŋŋ təkəɣɩ, nɑ nyɑ́ nɔɣɔ pɑsɑ, nɑ kɑmpɑɑʋ koou feesiɣi-ŋ, nɑ yontunɑɑ tənɑ leleŋ sɩ. 5 Nɑ ń wɩɩ təkpɑlɛnɑɑ, nɑ mpɑɑʋ wɛ-ŋ sɔɣɔntʋ, nɑ nyɑ́ nyʋɣʋ hʋlʋmɩ ɩsɩɩ tʋɣʋ ŋku kʋ hɛtʋ hʋlʋmɑɑ tɔ. Nɑ nyɑ́ nɔɔhɛɛ məlɩ-ŋ yuŋ ɩsɩɩ səɣəlɑ, nɑ tuusi pee kʋnyɩɩlʋɣʋ sɩ nyɑ́ nɔɣɔ tɑɑ. Kʋyɑkʋ nɑkʋlɩ ɩlɛnɑ pɑ́ ponɑ-ŋ nyɑ́ kɑntəkɑɣɑ təyɑɣɑ tɑɑ nɑ wiilɑɑ nɑ́ɑ́ cɔɔkɩ hɑpəlɛ tɔɔ. 6 Tɔɔsɩ nyɑ́ ŋmɑlʋ tɔɔ nɑ pə́cɔ́ nyɑ́ weesuɣu ŋku kʋ wɛ ɩsɩɩ liɣitee nyəɣəlʋɣʋ ŋmənɑɣɑ tɔ kʋ cɛ, yɑɑ kʋ yɔkɩ ɩsɩɩ wʋlɑ hɛɛʋ yɑɑ lʋm həyɑɣɑ kɛ hite nɔɣɔ, yɑɑ kʋ cɛ ɩsɩɩ pɔpɔtɛ kululule cɛkʋɣʋ nɑ tə hoti lɔkɔ tɑɑ tɔ. 7 Nɑ pə́cɔ́ nyɑ́ tɔnʋɣʋ pəsɩ tɛtʋ nti pɑɑ ŋmɑnɑ-kʋ tɔ, nɑ nyɑ́ feesuɣu nɑ́ɑ məlɩ Ɩsɔ wei ɩ kɑ tʋ-kʋ tɔ ɩ kiŋ. <div eID="gen15411" type="x-p"/> 8 Mpʋɣʋlɛ ləmɑɣɑsɛɛ tʋ tɔmɑ sɩ pə tənɑ pə wɛ piti kɛ́ nɑ pə cɛkənɑʋ wɛ kɑtɛ. <div eID="gen15412" type="x-p"/> <div eID="gen15409" type="section"/> 9 Pə tɑɣɑ ləmɑɣɑsɛɛ tike kɛ wɑɑsʋ tʋ kɑ wɛnɑ. Ɩ sɛɣɛsɑ yəlɑɑ kɛ nyəm tɔm. Pəyele ɩ nɩɩwɑ ɑtuwɑ nɑ ɩ́ yɑsɩ ɑ tɑɑ nɑ ɩ́ tɑɣɑnɩ ɑ pɑɣɑlɛ. 10 Ləmɑɣɑsɛɛ tʋ kɑɑsɑ ɩ təɣɩ nɑ ɩ́ hiki tɔm leleŋ nyəntʋ nɑ ɩ́ tɛləsɩ-təɣɩ teitei. Tə kɛ́ tɔm tɑmpɑnɑ nyəntʋ kɛ́. 11 Ləmɑɣɑsɛɛ tʋ kʋyɔɣɔtʋtʋ wɛɛ kɛ́ ɩsɩɩ kpɑ́tʋ́ɣʋ́ kʋsɛŋtʋɣʋ ŋku pɑ keetiɣinɑ nɑɑŋ tɔ, nɑ nyəmɑ́ wenɑ kɑləkəŋ nyə́mɑ kɑmɑ tɔ. Tiikilu kʋlʋm ɩnɩ ɩ kɑmnɑ-yɛ. 12 Pəlɛ pə pɑɑsi ɩlɛ mɑ pəyɑlʋ, pɑɑsənɑ sɩ tɑkəlɑsɩ pɑɣɑlɛ ŋmɑɑʋ fɛɩ tənɑɣɑ, nɑ nyəm pɛɛkʋɣʋ kɑtɑtəlɑɣɑ kɑɑkɩ tɔnʋɣʋ kɛ́. <div eID="gen15414" type="x-p"/> 13 Sɛɣɛsʋɣʋ kʋnɛ kʋ nyʋɣʋ ntɛ́ sɩ ń nyɑnɑ Ɩsɔ, nɑ ń tɔkəɣɩ ɩ kʋsəsɩɩtʋ. Təmlɛ nte pə tʋ pɑɑ yʋlʋ wei sɩ ɩ́ lɑ tɔɣɔlɛ. 14 Ɩsɔ kɑ́ hʋʋnɑ yəlɑɑ kɛ pɑ kʋlɑpʋtʋ tənɑ tɔɔ kɛ́, pɑɑ kʋŋmɛsətʋ kʋpɑntʋ yɑɑ ɩsɑɣɑtʋ. <div eID="gen15415" type="x-p"/> <chapter eID="Eccl.12.seID.13798"/><div eID="gen15413" type="section"/><div canonical="true" eID="gen15350" osisID="Eccl" type="book"/>